به بهانه انتشار اخبار ضد و نقیض در خصوص صدور مجوز ساخت تونل گلاب ۲ و نگرانی‌های ایجاد شده در افکار عمومی مردم چهارمحال و بختیاری خصوصن جوامع محلی ساکن در حاشیه رودخانه زاینده رود در استان چهارمحال و بختیاری، گفتگویی با خبرگزاری میراث فرهنگی (CHN) داشته‌ام که شرح کامل آن در زیر آورده شده است:

نگرانی از تنش‌های اجتماعی در چهارمحال و بختیاری شدت می‌گیرد

     خبرگزاری میراث فرهنگی- گروه محیط زیست: ظرفیت بالای انتقال آب تونل گلاب ۲ که قرار است کار انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به استان اصفهان را انجام دهد نگرانی‌ها را در مورد اهداف این پروژه افزایش داده‌است. به نظر می‌رسد این انتقال نه برای تامین آب شرب که برای تامین آب بخش کشاورزی و صنعت اصفهان باشد.

     در حالی که تونل گلاب ۲ برای انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به استان اصفهان بدون ارزیابی‌های زیست محیطی در حال ساخت است، در مورد اهداف بهره‌برداری از آن تردیدهایی وجود دارد. گفته می‌شود به دلیل ظرفیت بالای انتقال آب در این تونل احتمالا این پروژه نه برای تامین آب شرب بلکه برای تامین آب بخش کشاورزی و صنعت استان اصفهان منتقل می‌شود.

     مدت‌هاست تونل گلاب ۲ محل مناقشه گروه‌های محیط‌زیستی و جوامع محلی با سازندگان است. ظرفیت بالای این تونل موجب شده است این گمانه در میان جوامع محلی به وجود بیاید که هدف از انتقال آب از آن نه تامین آب شرب استان اصفهان بلکه تامین آب برای مقاصد کشاورزی و صنعتی است.

     ساخت این تونل و مناقشه‌ها در جایی است که این پروژه بدون ارزیابی محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در حال انجام است. به علاوه پافشاری بر ادامه اجرای پروژه در حالی است که کارشناسان حوزه آب معتقدند هرگونه انتقال آب از جایی به جای دیگر هم برای حوزه مبدا و هم برای حوزه مقصد مخرب است. چنین پروژه‌هایی موجب می‌شود کشاورزی غیر اصولی در استان اصفهان پی گرفته شود.

     «هومان خاکپور»، دیده بان طبیعت بختیاری در گفت و گو با CHN در مورد شرایط کنونی تونل گلاب گفت: «ظرفیت انتقال آب در تونل گلاب ۲ در حدود ۲۱ مترمکعب بر ثانیه است که چنین طرفیت انتقال بالایی این نگرانی را در میان جوامع محلی منطقه ایجاد کرده که آب منتقل شده بابت تامین آب شرب به استان اصفهان نمی‌رود بلکه هدف از این انتقال تامین آب بخش کشاورزی و صنعت است.»

     نگرانی دیگری که در این مورد وجود دارد، انحراف بخشی از رودخانه زاینده رود است که در استان چهارمحال و بختیاری وجود دارد. به گفته خاکپور، به نظر می رسد تمامی آب رودخانه در این مسیر وارد تونل شده و به استان اصفهان می‌رود. این بدان معناست که مسیر رودخانه منحرف می‌شود. از آن جا که این رودخانه در مسیر خود ۲۴ روستای چهارمحال و بختیاری را سیراب می کند، انحراف مسیر آن کشاورزی و دامداری و در واقع معیشت مردم این روستاها را با خطر جدی مواجه می‌کند.

     اما چرا ارزیابی زیست محیطی برای تونل گلاب ۲ انجام نشده است؟ خاکپور در این زمینه گفت: «ادعا می‌شود که همه هزینه‌های ساخت این تونل از محل اعتبارات استان اصفهان هزینه می شود و این هزینه از محل اعتبارات ملی تامین نمی‌شود. در نتیجه دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست گفته است که این پروژه مشمول ارزیابی زیست محیطی نمی شود.»

     به رغم این که وزیر نیرو اعلام کرده بود پروژه انتقال آب گلاب ۲ تا ارزیابی زیست محیطی سازمان محیط زیست لازم است متوقف بماند، بازدید سرزده وزیر حکایت از آن داشت که پروژه هرگز متوقف نبوده است. خاکپور تاکید کرد که با احتمال بالایی مناقشه ها بر سر انتقال آب از تونل گلاب ۲ به زودی در استان چهارمحال و بختیاری بالا می‌گیرد.

     ضعف امکانات سخت‌افزاری نهادهای متولی و خلاء‌های قانونی به‌‍‌همراه عدم توجه سزاوار به مباحث آموزشی و فرهنگ طبیعت‌گردی سبب شده است تا متأسفانه روند سودجویی‌های طبیعت‌ستیزانه با خرید و فروش لاله‌های واژگون در کلان شهرها به‌طرز نگران‌کننده‌ای شتاب گرفته و به‌عنوان یک عامل انسانی بیشترین نقش تخریبی را در رویشگاه‌های در معرض خطر زاگرس به‌خود اختصاص دهد.

     در همین زمینه با خبرنگار خبرگزاری میراث فرهنگی(CHN) گفتگویی داشته‌ام که می‌توانید مشروح آن‌را در زیر بخوانید:

لاله های واژگون قربانی ضعف قانون

     نگار حسینی – خبرگزاری میراث فرهنگی- گروه محیط زیست؛ سال های سال است که گردشگران رویشگاه های لاله واژگون در اقصی نقاط زاگرس گل را می چینند. این مورد چندان منفی نیست اما موردی که در سه چهار سال اخیر به عنوان تهدیدی برای این رویشگاه ها بوده، فروش این گل ها در مقیاس وسیع است. بهار، فصل لاله های واژگون است. این گل های قرمز گردشگران زیادی را به بخش های مختلف زاگرس می کشانند. با این حال در سال های اخیر و با رواج پدیده خرید و فروش این گل ها، رویشگاه های لاله واژگون در معرض تهدید و نابودی قرار گرفته است.

     در سال های اخیر و در اردیبهشت ماه کمتر نقطه ای از رویشگاه های لاله واژگون می توان یافت که گل ها بابت فروش قلع و قمع نشده باشند. با این همه و با همه هشدارهایی که در این باره داده می شود، امسال هم بسیاری در کار فروش لاله واژگون اند.

     «هومان خاکپور»، دیده بان طبیعت بختیاری در گفت و گو با CHN در پاسخ به این پرسش که چرا تمهیدی برای جلوگیری از خرید و فروش لاله های واژگون اتخاذ نمی شود، گفت: «لاله های واژگون در بسیاری از نقاط زاگرس به لحاظ اکوتوریستی گونه ای ارزشمند است و از آن جا که به لحاظ علوفه ای ارزشی ندارد، دستگاه های متولی برنامه ای مدون برای حفاظت جدی از این گونه ندارند.»

     خاکپور در مورد آن چه در سال های اخیر در این رویشگاه ها رخ داده است، گفت: «پیش از این گردشگران لاله ها را می کندند و این کمتر به رویشگاه ها آسیب می زد اما با رواج خرید و فروش لاله های واژگون تخریب رویشگاه ها و افت کیفی آن ها قابل مشاهده است.»

     اما چرا امکان حفاظت از سوی دستگاه های متولی وجود ندارد؟ خاکپور در این باره گفت: «هیچ قانونی در مورد حمل و فروش لاله های واژگون وجود ندارد و از آن جا که تنها قانون در این مورد، کندن لاله ها را منع کرده است، نمی توان با عوامل حمل و فروش آن ها برخورد قانونی کرد.»

     خاکپور در مورد این که تاثیر کندن و فروش گسترده لاله های واژگون در سرتاسر زاگرس بر رویشگاه های این گونه چیست، گفت: «این گل ها دوره کوتاهی از اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت شکوفا هستند و بعد از آن دوره بذردهی آن هاست. بنابراین هنگامی که گل ها چیده و از منطقه خارج می شوند امکان بذردهی وجود ندارد.»  به گفته او اثرات تخریبی خرید و فروش را می توان بر وسعت رویشگاه های لاله واژگون و کیفیت رویشگاه ها به سادگی مشاهده کرد.

     او در مورد این که چه تمهیدی می توان برای نجات این رویشگاه ها اندیشید، گفت: «مهم ترین اقدام ممکن، مشارکت جوامع محلی در حفاظت از این زیستگاه هاست به این صورت که خود آن ها در مورد ارزش این رویشگاه ها توجیه باشند و به گردشگران و سودجویان اجازه کندن آن ها را ندهند.»

     روند شتابان گسترش پدیده خشکیدگی و زوال در اکوسیستم‌های جنگلی و مرتعی زاگرس سبب غافل‌گبری و ایجاد نگرانی‌های شدیدی در میان دست‌اندرکاران، متخصصان و فعالان حوزه منابع طبیعی و محیط زیست کشور شده است. در همین زمینه گفتگویی را با خبرگزاری میراث فرهنگی(CHN) انجام داده‌ام که می‌توانید متن کامل آن‌را در زیر بخوانید:

     زوال و خشکیدگی جنگل های زاگرس از حدود ۵ سال پیش آغاز شد که به مرگ ناگهانی بلوط معروف شد. بررسی ها حاکی از آن است که این معضل بیش از ۲۰ درصد رویشگاه های بلوط را نابود کرده است.

     خبرگزاری میراث فرهنگی- گروه محیط زیست- در حالی که رییس جدید سازمان جنگل ها، احیای جنگل های زاگرس را از مهم ترین برنامه ها در دوره تازه این سازمان عنوان می کند، از زاگرس خبر می رسد که رویشگاه های این منطقه بیش از پیش در مسیر نابودی قرار دارند. «مرگ ناگهانی بلوط»، معضلی است که در حال حاضر ۲۰ درصد بلوط زارهای زاگرس را تحت تاثیر قرار داده است.

     «هومان خاکپور»، کارشناس منابع طبیعی و دیده بان طبیعت بختیاری در مورد وضعیت کنونی جنگل های بلوط به لحاظ خشکیدگی به CHN گفت: «به طور تقریبی از حدود ۵ سال پیش بحث خشکیدگی و زوال جنگل های زاگرس مطرح شد. این مشکل ابتدا در مورد گونه بلوط مطرح بود که تحت عنوان مرگ ناگهانی بلوط یا زوال بلوط در دستور کار دستگاه های متولی قرار گرفت.» این معضل یعنی زوال یا مرگ ناگهانی بلوط بیش از ۲۰ درصد بلوط زارهای استان چهارمحال و بختیاری را تحت تاثیر قرار داده است.

      اما بلوط ها تنها قربانیان نیستند کما این که در حدود ۶۰ درصد از گون زارهای منطقه نیز دچار این بحران شده اند. خاکپور در این باره می گوید: «متاسفانه اخیرا نتایج پژوهش های منتشر شده از سوی مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری حکایت از درگیری بیش از ۶۰ درصد گون زارهای استان با این پدیده ناگوار را دارد که به طور قطع وضعیت بوته زارهای باقی رویشگاه ها نیز به همین نحو است.»

     اما در حالی که هنوز هیچ تحقیق مدون و هدفمندی در مورد عوامل نابودی سریع السیر رویشگاه های زاگرس انجام نشده است، خاکپور یکی از عوامل مهم در این زمینه را هجوم ریزگردهای عربی می داند با این توضیح که: «براساس تحقیقات پراکنده ای که به صورت موردی در استان های درگیر پدیده ریزگردهای عربی مانند چهارمحال و بختیاری، ایلام، کرمانشاه و فارس انجام شده، علت های مختلفی برای بروز این پدیده در جنگل های زاگرسی اعلام شده است که گفته می شود یکی از مهم ترین علل وقوع این پدیده خسارت زا، ریزگردها هستند.»

     به اعتقاد خاکپور، ریزگردها علاوه بر خسارت ها و مشکلاتی که در حوزه سلامت شهروندان و جوامع بیش از ۲۰ استان کشور به جای می گذارد بدون شک موجب اختلال در وضعیت فیزیولوژیکی درختان، درختچه ها و بوته های زاگرس شده و به دنبال آن ضعف فیزیولوژیکی بر روی این گونه های گیاهی ایجاد کرده و تا بستر استقرار و طغیان آفات و بیماری ها در اکوسیستم های جنگلی و مرتعی را فراهم کند. این بدان معناست که ریزگردها به عنوان عامل اولیه شرایط را برای طغیان و فعالیت آفات و بیماری ها و سوسک چوبخوار به عنوان عوامل ثانویه فراهم می کند.

   خبر منتشر شده در درگاه خبرگزاری میراث فرهنگی (CHN) حکایت از آن دارد که کانون شکار و تیراندازی تحت عنوان دوستداران طبیعت بارها از  سازمان حفاظت محیط زیست خواسته است تا بخش‌هایی ازمناطق چهارگانه تحت حفاظت و مدیریت خود را با واگذاری در اختیار آن کانون قرار داده تا ظرف چند سال با احیای تنوع زیستی و تکثیر و پرورش حیات وحش، زمینه انجام بسیاری از ایده‎های شکار و شکارگری آنان فراهم شود.

     نگارنده در این باره گفتگویی با خانم نگار حسینی خبرنگار خبرگزاری CHN داشته که می‌توانید مشروح آن را در این نشانی بخوانید.