امسال همزمان با آئین‌های بزرگداشت “روز جهانی تالاب‌ها” ؛ به همت انجمن محیط زیستی تسنیم و با حمایت و پشتیبانی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان چهارمحال و بختیاری و همچنین بخشداری و نهادهای دولتی منطقه گندمان، در پاسداشت روز جهانی تالاب‌ها (۱۳ بهمن) جشنی تالابی همراه با موسیقی و بازی‌های بومی‌محلی برگزار می‌شود.

     گفتنی است؛ این جشن با حضور جوامع محلی اطراف تالاب و اهالی شهر گندمان و دوستداران تالاب‌ها از شهرها و روستاهای استان در روز جمعه ۱۰ بهمن‌ماه ۱۳۹۳ در محل تالاب گندمان (غار اشک زلیخا) از ساعت ۹ صبح همراه با موسیقی و بازی‌های بومی محلی و اهدای جوایز به فعالان و دوستداران تالاب خصوصاً جوانان و کودکان برگزار خواهد شد.

     بسط و گسترش مدیریت جامع زیست‌بومی در تالاب‌های کشور، رویکردی امیدبخش در حل بحران‌های پیشروی این نگین‌های ارزشمند طبیعت وطن است که برای تحقق آن جلب مشارکت جوانان و اهالی جوامع محلی و بومی اطراف تالاب‌ها اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌رسد. بی‌شک انجام فعالیت‌های فرهنگی و برگزاری برنامه‌های شاد و جذاب با رویکرد تالابی، افزایش آگاهی‌ها و دانایی‌های کودکان، جوانان و بهره‌برداران جوامع محلی و بومی را به‌دنبال داشته و زمینه‌های مشارکت آنان در مدیریت یکپارچه تالاب‌ها را فراهم می‌کند.

     “تالاب‌ها برای آینده ما” شعار امسال روز جهانی تالاب‌ها است که بر روی جوانان تأکید ویژه‌ای دارد. تلاش بر این است در چنین برنامه‌هایی با ایجاد فضاهای جذاب و شادی‌آور، میزان حضور و مشارکت جوامع محلی و جوانان را بالابرده تا با طرح پرسش‌هایی مانند “چرا تالاب‌ها برای آینده ما ضروری هستند؟” و یا “چه راه‌هایی برای نجات تالاب‌ها وجود دارند؟” مردم را برای نجات تالاب‌ها وارد عمل کنیم.

     از تمامی علاقه‌مندان به موضوعات تالاب‌ها و دوستداران محیط‌زیست، دانشجویان، کارشناسان و دست‌اندرکاران و دوستداران طبیعت سرزمین مادری‌مان دعوت می‌شود در این جشن محلی شرکت کرده تا با هم‌افزایی بیشتر، در راستای تحقق شعار امسال این روز جهانی – “تالاب‌ها برای آینده ما” – گام‌های مؤثرتری در بام ایران برداشته شود.

     بدون‌شک پرنده‌نگری یکی از ظرفیت‌های ارزشمند اشتغال‌زایی و درآمدزایی برای جوامع محلی و بومی تالاب گندمان بوده که انجمن محیط زیستی تسنیم درصدد است با همکاری اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان چهارمحال و بختیاری این ظرفیت بالقوه کم‌نظیر را به یک فرصت بالفعل برای ایجاد معیشت‌های پایداری تبدیل کند.

     برای اعمال مدیریت جامع زیست بومی در این تالاب ارزشمند، مشارکت جوامع محلی و بومی منطقه الزامی است. آموزش و همسوسازی اهالی و تمامی نهادهای دولتی و غیردولتی مؤثر در منطقه زمینه‌های اشتیاق بهره‌برداران برای مشارکت در مدیریت جامع زیست بومی و بهره‌برداری خردمندانه و پایدار از مواهب این تالاب را فراهم می‌کند. تلاش همکاران نگارنده در انجمن تسنیم این است تا با افزایش دانایی‌ها و توان‌افزایی در منطقه، معیشت‌های ناپایدار و خسارت‌زای فعلی که تنوع زیستی تالاب را تهدید کرده و روند خشکی آن را شدت بخشیده است، به معیشت‌های پایدار و خردمندانه که ضمن افزایش درآمد جوامع محلی و بومی منجر به حفاظت از تالاب هم می‌گردد، تغییر داده شوند.

     گفتگوی نگارنده و مدیرکل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری با خبرنگار خبرگزاری مهر را می‌توانید در زیر بخوانید:

     محمدرضا موسوی- خبرگزاری مهر: بارش های قابل توجه باران و پایین رفتن بهره برداری از چاه های کشاورزی اطراف تالاب گندمان موجب جمع شدن آب در سطح این تالاب و حضور دوباره پرندگان مهاجر بعد از چند سال خشکسالی این تالاب شد.
به گزارش خبرنگار مهر، تالاب گندمان در استان چهار محال و بختیاری و در نزدیکی شهر گندمان از توابع شهرستان بروجن قرار دارد.

     این تالاب که به عنوان زیستگاهی با ارزش در میان ۱۰۵ زیستگاه مهم پرندگان در ایران شناسایی شده، در شمار زیباترین تالاب‌های کشور و یکی از مهمترین کانون‌های گردشگری چهارمحال بختیاری محسوب می شد و زیستگاهی منحصر به فرد برای زمستان گذرانی و تخمگذاری پرندگان مهاجر و اسکان دائم پرندگان بومی بود که قریب به ۱۵ گونه پرنده بومی و قریب به ۳۰ گونه پرنده مهاجر نواحی سردسیر شمالی با جمعیت‌ زیاد، انواع مارها و قورباغه‌ها و لاک‌پشت‌ها و پستانداران و ماهی ها را در خود جای می داد.

     چند سالی است که خشکسالی و بهره برداری بیش از اندازه از چاه های کشاورزی در محدوده این تالاب ارزشمند موجب خشک شدن قسمت وسیعی از این تالاب و تبدیل بخش قابل توجهی از آن به مرغزار شده است که معمولاً به عنوان مرتع غنی برای چرای احشام محسوب شده و گله های گسترده گوسفند و دام وارد این مرغزار می شوند. در این چند سال نبود آب در سطح تالاب و ورود دام موجب سلب آرامش برای موجودات زنده این تالاب شده بود و زندگی را برای موجودات و پرندگان با مشکل مواجه کرده بود. خوشبختانه بارندگی های قابل توجهی که طی یک ماه گذشته در منطقه تالاب داشتیم نقش مهمی در آبگیری تالاب داشت و زندگی دوباره را به این تالاب بازگرداننده است.

     با آمدن فصل سرما کشاورزی در استان چهارمحال و بختیاری تعطیل می شود و تا بهار سال آینده خبری از صدای موتور چاه های آب کشاورزی نیست. در اطراف تالاب گندمان چاه های آب مختلف زیادی حفر شده است که به گفته کارشناسان یکی از مهمترین عامل های اصلی خشکی تالاب گندمان همین چاه های آب کشاورزی هستند که آب زیر زمینی تالاب را می کشند و موجب خشکی تالاب می شوند. در این رابطه تعطیل شدن چاه های آب کشاورزی در کنار بارش باران موجب بازگشت دوباره زندگی به تالاب شده و سطح تالاب را آب فرا گرفته است. یکی از اقدامات خوب که توسط سازمان مربوطه از جمله محیط زیست انجام شد احداث یک بند خاکی بود که از خروج آب از سطح تالاب جلوگیری می کند و همین امر نیز در احیا تالاب نقش مهمی را ایفا کرد.

     نایب رئیس انجمن محیط زیستی تسنیم در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: یکی از مهمترین چالش هایی که تالاب های کشور از جمله تالاب گندمان را با مشکل مواجه کرده است کم آبی است.

     هومان خاکپور اذعان داشت: عدم رعایت حق آبه ها چه رودخانه ها و چه چشمه ها و بهره برداری از چاه های کشاورزی اطراف تالاب گندمان موجب خشک شدن این تالاب شده است. وی اذعان داشت: پایین رفتن سطح آب های زیر زمینی تالاب گندمان در پی بهره برداری از چاه های کشاورزی منطقه تالاب را در مسیر خشک شدن کامل قرار داده بود.

     نایب رئیس انجمن محیط زیستی تسنیم گفت: کم شدن آب تالاب و بهم خوردن تعادل اکوسیستم تالاب شرایط را برای زندگی جانوران و پرندگان تالاب بسیار سخت کرده بود. خاکپور گفت: در این موقع سال سطح برداشت آب های کشاورزی بسیار پایین می آید و از طرفی بارش های خوب در منطقه موجب مشاهده نشانه های حیات دوباره در تالاب گندمان شده است.

    وی اذعان داشت: یکی دیگر از اقداماتی که موجب احیای تالاب گندمان شده است احداث یک بند خاکی است که از خروج آب تالاب جلوگیری کرده است و موجب شده است آب بخش اعظمی از سطح تالاب را فرا گیرد. این کارشناس منابع طبیعی و محیط زیست یادآور شد: وجود آب در سطح تالاب موجب حضور پرندگان برای گذران فصل زمستان در این تالاب شده است. وی گفت: باید با نگاه جامع تر و توجه بیشتر به تالاب گندمان پرداخته شود.

۹۰ درصد تالاب گندمان آب گیری شد

     رئیس محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری نیز در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: بارش های قابل توجه یک ماه گذشته نقش مهمی در احیای تالاب داشت و سطح وسیعی از تالاب را آب فرا گرفته است.

     شهرام احمدی اذعان داشت: هم اکنون حدود ۹۰ درصد تالاب گندمان آب گیری شد و پرندگان مهاجر به این منطقه بازگشتند.
وی بیان کرد: محیط زیست در راستای احیای تالاب اقدامات قابل توجهی از جمله احداث بند خاکی انجام داده است که این مهم نقش مهمی در جمع شدن آب در سطح تالاب داشته است. وی یاداور شد: باید همه از جمله سازمانهای مختلف، اهالی شهر گندمان، کشاورزان، محققان و… دست به دست هم بدهیم و در راستای حفاظت از این تالاب بکوشیم چرا که این تالاب سرمایه بزرگ برای منطقه و استان به شمار می رود.

     گندمان نیز به‌مانند دیگر تالاب‌های کشور در شمار مهمترین زیست‌بوم‌های حساس و شکننده قرار داشته که متأسفانه برخی از فعالیت‌های معیشتی جوامع محلی مانند دامداری و کشاورزی روند تخریب آن‌را شدتی نگران‌کننده بخشیده است. اضافه بر خشکسالی‌های پی‌درپی و عدم رعایت حق‌آبه و برداشت‌های غیرمجاز آب در بخش کشاورزی، حضور پرشمار دام در حدود ۸ ماه از سال سبب شده است تا تنوع زیستی این تالاب چه در حوزه گیاهی به‌لحاظ جدی مواجه شود.

     به‌بهانه حضور پرشمار و خارج از فصل چرای دام در تالاب گندمان که موجبات نگرانی دوستداران محیط زیست منطقه را نیز فراهم کرده است، گفتگویی با خبرنگار خبرگزاری مهر داشته‌ام که می‌توانید شرح آن‌را در زیر ملاحظه فرمایید:

آسایش از پرندگان مهاجر تالاب گندمان سلب شده است/ جای امنی درتالاب وجود ندارد

     شهرکرد – خبرگزاری مهر؛ محمدرضا موسوی: ورود بیشمار گله های دام برای چرا در تالاب گندمان موجب شده است که دیگر محلی امنی برای پرندگان در سرتاسر تالاب وجود نداشته باشد و هم اکنون ورود دام و سگهای گله تهدید برای پرندگان مهاجر شده است به طوری که پرندگان مهاجر به اجبار در وسط تالاب تجمع کرده اند.

     به گزارش خبرنگار مهر، تالاب گندمان در استان چهار محال و بختیاری و در نزدیکی شهر گندمان از توابع شهرستان بروجن قرار دارد. این تالاب که به عنوان زیستگاهی با ارزش در میان ۱۰۵ زیستگاه مهم پرندگان در ایران شناسایی شده است، در شمار زیباترین تالاب‌های کشور و یکی از مهمترین کانون‌های گردشگری چهارمحال بختیاری است و زیستگاهی منحصر به فرد برای زمستان گذرانی و تخمگذاری پرندگان مهاجر و اسکان دائم پرندگان بومی محسوب شده که قریب به ۱۵ گونه پرنده بومی و قریب به ۳۰ گونه پرنده مهاجر نواحی سردسیر شمالی با جمعیت‌ زیاد، انواع مارها و قورباغه‌ها و لاک‌پشت‌ها و پستانداران و ماهی ها را در خود جای داده است.

     کم شدن آب تالاب در اثر خشکسالی موجب شده قسمت وسیعی از این تالاب به مرغزار تبدیل شود که معمولاً به عنوان مرتع غنی برای چرای احشام محسوب شده و گله های گسترده گوسفند و دام وارد این مرغزار شده است. هنگامی که کنار این تالاب می‌رویم گله‌های گوسفند در جای جای تالاب مشاهده می‌شود که در فاصله‌های کمی از یکدیگر قرار دارند، از طرفی بجای شنیدن صدای پرندگان و سکوت طبیعت در این منطقه صدای زنگوله گوسفندان، پارس سگها و صدای چوپانان شنیده می‌شود.

     قسمت محدودی از تالاب در پی بارشهای زمستانی  و آب شدن برفها دارای آب است و پرندگان بیشتر در این قسمت تالاب هستند. در کنار این قسمت محدود که در وسط مرغزار است گله ها در سرتاسر این منطقه دیده می شوند و سر و صدای آنها آسایش را از پرندگان مهاجر که برای استراحت در این تالاب فرود آمده اند را گرفته اند. این در حالی است که هنگامی که در کنار این منطقه از تالاب که دارای(ساحل) آب است راه می رویم روی خاک نرم آن جای پای گوسفندان مشاهده می شود. ورود دام و گله های گوسفند در عین حال تخم گذاری پرندگان در این زمان از سال را هم به خطر انداخته و هم اکنون ورود بیشمار گله های گوسفند امنیت را از تالاب گرفته است.

حضور دام و چرای دام یکی از مهمترین تهدیدهای تالاب است

     نایب رئیس انجمن زیست محیطی تسنیم بروجن در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره اینکه هم اکنون تهدید های بالقوه در تالاب گندمان وجود دارد، اظهار داشت: ورود دام و چرای دام، برداشت های مجاز و غیر مجازآب توسط چاههای حفاری شده، ندادن حق آب، شکار و.. از مهمترین مشکلات و تهدیدهای این تالاب است.

     هومان خاکپور اذعان داشت: ابن تهدید ها هم واقعا می تواند حیات تالاب را به خطر بیاندازد و هم پروسه سطح این تالاب بین المللی را با چالش های جدی روبرو سازند. وی اذعان داشت: یکی از مهمترین تهدیدهای که در تالاب گندمان به وضوح به چشم می خورد حضور دام و چرای دام در این تالاب است.

     این فعال محیط زیست و منابع طبیعی گفت: در حالی که هم اکنون ممنوعیت چرای دام در مراتع استان حاکم است و پوشش گیاهای منطقه هنوز به گلدهی نرسیده است و گیاهان از رشد کافی برخوردار نیستند و ورود دام و چرا از اوایل خرداد آغاز می شود ولی متاسفانه می بینیم که قبل از اینکه از زمان چرا فرا رسد اکثر مراتع و تالابهای ما مملو از دامهایی است که به صورت غیر مجاز و غیر قانونی وارد شده اند. وی تاکید کرد: وضعیت تالابهای استان به لحاظ شکنندگی بودن این اکوسیستمها حساس تر از مراتع هستند و ما باید حساسیت بیشتر و حفاظت بیشتر از تالابها بکنیم.

زندگی پرندگان تالاب به مخاطره افتاده است

     وی اشاره به حضور دام در تالاب گندمان، تاکید کرد: حضور دام علاوه بر اینکه تنوع زیستی تالاب و پوشش گیاهی آن را با خطر مواجه می کند بر روی پرندگان و جانوران و پرندگان مهاجر نیز تاثیر می گذارد و زندگی آنها را به مخاطره می اندازد. وی تصریح کرد: حضور دام در تالاب باعث می شود که لانه گذاری و تخم گذاری پرندگان تالاب با مشکل روبرو شود و حتی جوجه هایی که از تخم بیرن می آینده زندگی آنها در خطر قرار می گیرد.

     هومان خاکپور همچنین با اشاره به اینکه تالاب گندمان محلی برای استراحت پرندگان مهاجر است، گفت: حضور دام و سگ های گله ها باعث برهم خوردن امنیت زیستی تالاب گندمان می شود و ماندگاری پرندگان مهاجر را در تالاب کاهش می دهد. وی بیان داشت: هنگامی که پرندگان مهاجر احساس نا امنی بکنند تالاب را خیلی زود ترک می کنند.

    این کارشناس منابع طبیعی ادامه داد: سگ های گله های دام که در تالاب پراکنده هستند می توانند تهدیدی برای جوجه های بیرون آمده از تخم پرندگان باشند و حتی باعث مرگ آنها شوند و در کل موجب می شوند محیط امن پرندگان و تخم گذاری پرندگان با خطر روبرو باشد. وی عنوان کرد: انتظار این است که با توجه به وسعت محدود تالاب دستگاههای متولی منطقه مانند محیط زیست، بخشداری، دهیاریها، شورای اسلامی همکاری را برای ایجاد محیط امن در این تالاب داشته باشند و فرصت تجدید حیات طبیعت را فراهم کنند و برخورد سختی با متخلفان و افراد سودجویی که وارد تالاب می شوند بکنند. وی تصریح کرد: از طرفی نیز در بحث اطلاع رسانی باید ورود پیدا کرد و اطلاع رسانی به دامداران و مردم سکونتگاههای مجاور تالاب انجام شود.

     هومان خاکپور بیان کرد: آموزش و بالا بردن آگاهی مردم  می تواند یکی از راهکارهای مهم در افزایش سطح مشارکت مردم باشد و با اقداماتی از این قبیل باید شاخص های یک محیط تالاب را افزایش داد تا تالاب گندمان به سمتی پیش برود که در لیست پیشنهادات ثبت کنوانسیون رامسر قرار گیرد. مسئولان امر باید در این خصوص وارد شوند و با توجه به فصل تولید مثل پرندگان از ورد دامها به این منطقه جلوگیری کنند و امنیت را برای جفت گیری وتولید مثل جانوران و پرندگان تالاب فراهم کنند.

   اضافه بر نوسانات اقلیمی و خشکسالی‌های پی‌در‌پی سال‌های اخیر که تالاب‌های کشور را به آستانه تحمل و شکنندگی رسانده است، متأسفانه برخی پدیده‌های انسان‌ساز هم هستند که بر روند بیابانی شدن این زیست‌بوم‌های ارزشمند شتابی نگران کننده بخشیده‌اند!

   تالاب گندمان نیز در شمار تالاب‌هایی است که در معرض انواع تهدیدهای انسان‌ساز قرار گرفته و در این سال‌ها حال‌و‌روز ناخوشی دارد. در گفتگویی با خبرنگار خبرگزاری مهر به ماجرای حضور بیش از ظرفیت و چرای مفرط دام به‌عنوان یکی از پدیده‌های مخرب انسان‌ساز در این تالاب پرداخته‌ام که می‌توانید آن‌را در اینجا بخوانید:

     خشکسالی های پی در پی سال های اخیر به همراه نادیده گرفته شدن حق آبه طبیعی در اثر احداث سد بر روی تالاب بالادستی(تالاب بین المللی چغاخور)، حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز و برداشت های مازاد بر پروانه های بهره برداری و دست کاری های انجام شده بر روی مسیرها و بستر چشمه‌های اطراف ‌تالاب، چرای مفرط و برداشت علوفه، گندمان را وارد مرحله ای نگران کننده از خشکیدگی بی سابقه ای کرده بود که به قول مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری؛ این تالاب با خشکی ۸۳ درصدی در حال تبدیل شدن به یک کانون داخلی تولید گرد و خاک بوده و به جای نعمت به نغمتی برای منطقه تبدیل شده است.

     در بازدیدی که دیروز – ۱۵ آبان ۹۱ – به همراه بخشدار منطقه از تالاب گندمان داشتیم؛ پرواز نویدبخش پرندگان بر روی تالاب حکایت از این حقیقت دست یافتنی داشت که؛ می شود آشتی و شادابی را به گندمان بازگرداند.

     ماجرا از این قرار بود که به همت مسئولان و همراهی کشاورزان منطقه، عرصه ۴۵۰ هکتاری از اراضی کشاورزی اطراف تالاب که سال ها به صورت سنتی تحت آبیاری و زراعت قرار می گرفته و هر ساله به علت کمبود آب، منطقه را با اختلافات و تنش های اجتماعی مواجه می کرده است، حالا این زمین ها مجهز به سیستم های آبیاری تحت فشار شده اند و نه تنها با کمبود آب مواجه نبوده بلکه حالا آب مازاد بر نیاز زراعت هم دارند که می شود با مدیریت آن آب ها پرندگان را با تالاب گندمان آشتی داده و هیاهو را به این محیط ارزشمند برگرداند!

     خوشبختانه در همین راستا با همت بخشدار منطقه و اداره حفاظت محیط زیست و بربنیاد دانسته ها و اطلاعات محلی آن تلاشگران با احداث بندهای خاکی کوچک، این آب مازاد به داخل تالاب هدایت شده و طراوت و شادابی به بخش کوچکی از این تالاب خشکیده برگردانده شده و عرصه ای از تالاب که به محل انباشت علوفه کشاورزان تبدیل شده بود به زیر آب رفت!

     هرچند که توسعه این طرح نجات بخش نیاز به انجام مطالعات دقیق و بررسی ها و برآوردهای زیست محیطی همه جانبه داشته – و یقینا” در دستور کار مسئولان حفاظت محیط زیست منطقه نیز قرار دارد – اما؛ نکته امیدوار کننده در این ماجرا، حرکت خردمندانه در راستای افزایش راندمان آبیاری و کاهش نیاز آبی بخش کشاورزی منطقه است که به دنبال آن، در اقدامی هوشمندانه و نمادین آن آب صرفه جویی شده در بخش کشاورزی با صرف اعتباری ناچیز و با عملیات های مکانیکی و سازه ای بسیار ساده، به داخل تالاب هدایت شده و نشان داده اند که اگر در گندمان خردمندانه حرکت شود؛ بدون نیاز به پروژه های انتقال آب می شود هم آب کشاورزی را تأمین کرد و هم تالاب ارزشمند را از نابودی و تبدیل شدن به کانون تولید گرد و خاک داخلی محافظت کرد!

     حقیقتا” دست مریزادی جانانه دارد پیگیری های مسئولانه بخشدار منطقه – جناب بهروز امینی – و  تلاش های ادارات جهادکشاورزی و حفاظت محیط زیست منطقه که اینگونه نشان دادند که اگر همت و هوشمندی باشد می شود با تغییر نوع نگاه در شیوه های بهره برداری از منابع آب و خاک و پاسداری از حقوق و تمامیت سرزمینی این محیط های تالابی، با افزایش راندمان آبیاری در بخش کشاورزی، شادابی و نشاط را به این مزیت های کم همتای سرزمین مادری مان هدیه کرد.

     یادمان باشد که تالاب گندمان در دیار بختیاری؛ یکی از ۱۰ تالاب برتر پرنده نگری در ایران است که در دفتر بین المللی تحقیقات پرندگان آبزی «لندن – ۱۹۵۲» به ثبت رسیده است. این تالاب که به عنوان زیستگاهی با ارزش در میان ۱۰۵ زیستگاه مهم پرندگان در ایران شناسایی شده است، در شمار زیباترین تالاب های کشور و مهمترین کانون های گردشگری چهارمحال بختیاری قرار داشته و زیستگاهی منحصربفرد برای زمستان گذرانی و تخمگذاری پرندگان مهاجر و اسکان دائم پرندگان بومی محسوب شده که قریب به ۱۵ گونه پرنده بومی و قریب به ۳۰ گونه پرنده مهاجر نواحی سردسیر شمالی با جمعیت های زیاد، انواع مارها و قورباغه ها و لاک پشت ها و پستانداران و ماهی ها را در خود جای داده است.

پی نوشت:

برخی از بازتاب های این ماجرا:

– خبرگزاری مهر: در پی یک اقدام هوشمندانه/حیات دوباره تالاب گندمان/بازگشت شناسه های تالابی 

– خبرگزاری میراث فرهنگی: پرندگان با تالاب گندمان آشتی کردند

– خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا): ۸٫۹ میلیارد ریال برای احیای دو تالاب بین المللی چهارمحال وبختیاری اختصاص یافت

– روزنامه اعتماد(محمد درویش): در ستایش بخشداری که قدر تالاب ها را می داند

در سال های اخیر تالاب ها و مرغزارهای بام ایران – که به سرزمین آب ها شهرت دارد – نیز به مانند دیگر تالاب های وطن با تغییرات نگران کننده اکولوژیکی مواجه شده اند. در این میان وضعیت تالاب گندمان نسبت به چغاخور بحرانی تر بوده و هر چند تا کنون به سیاهه قرمز تالاب های در معرض خطر جهان یا مونترو نپیوسته، اما به جرأت می توان گفت که در وضعیت هشدار و زرد قرار دارد و اگر قبل از آنکه دیر شود اقدامات مؤثری انجام نشود، ممکن است جایگاه جهانی آن به مخاطره بیفتد.

یادتان هست که تالاب گندمان یکی از ۱۰ تالاب برتر پرنده نگری در ایران است که در دفتر بین المللی تحقیقات پرندگان آبزی «لندن – ۱۹۵۲» به ثبت رسیده و به عنوان زیستگاهی ارزشمند در میان ۱۰۵ زیستگاه مهم پرندگان در کشور شناسایی شده و در شمار زیباترین تالاب های ایران و کانون های گردشگری چهارمحال بختیاری قرار دارد.

نگارنده خود در روز گذشته – در سالروز «روز جهانی تالاب ها» – در گندمان بوده و چند ساعتی پای صحبت ریش سفیدان محلی که حکایت از روزهای زمستانی پرشور و داغ تالاب و پرواز دسته دسته پرندگان مهاجر و بومی منطقه داشت نشسته و اما این زمستان دریغ از مشاهده‌ی دسته پرندگان بومی تا چه رسد به پرندگان مهاجر نواحی سردسیر شمالی با جمعیت های زیاد! انگار گندمان روزهای تعطیل خود را سپری می کرد!

آیا بهتر نبود که در مراسم بزرگداشت “روز جهانی تالاب ها” همه دستگاه ها و نهادهای دست اندرکار و مقامات محلی به پرسش ها و لکنت های مدیریتی این زیستگاه ارزشمند پاسخ می دادند؟ می گفتند که آیا در فاصله دو مراسم بزرگداشت سال های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ تا چه اندازه با چاه های کشاورزی غیر مجاز در محدوده تالاب مقتدرانه برخورد کردیم و بر میزان برداشت چاه های مجاز نظارت داشتیم و اجازه ندادیم بیش از این نفس های گندمان به شماره افتد؟ چقدر برای افزایش راندمان آبیاری در اراضی کشاورزی حاشیه تالاب تلاش کردیم؟ برای گرفتن حق آبه‌ی طبیعی گندمان چه اقدام هایی کرده ایم؟ وقتی هنوز در گندمان با گلوله به استقبال میهمانان مهاجر می روند! در برخورد قاطعانه با آن پرنده کش های نابخرد چقدر موفق بوده ایم؟ با اراضی ملی تخریبی و تصرف شده حاشیه تالاب که به کشاورزی تغییر کاربری داده شده اند چه کرده ایم؟ در کنترل دام و چرای مفرط در تالاب چقدر موفق بوده ایم؟ در بودجه ریزی استان چقدر به اعتبارات محیط زیست بهاء دادیم و سهم اعتباری اش از محل منابع مالی و اعتبارات تملک دارایی استان چند درصد رشد داشته است؟ و ده ها پرسش دیگر که حیات و پایداری بوم شناختی تالاب های بام ایران را نشانه گرفته اند؟

فراموش نکنیم زمانی می توانیم گندمان را در وضعیت سبز قرار دهیم که پاسخ های درخوری برای این پرسش ها داشته باشیم و بی شک اگر نتوانیم، تشدید وضعیت بحران بی آبی، وقوع پدیده فاجعه بار خودسوزی در اعماق تالاب (به مانند تالاب پریشان در فارس)، فرار پرندگان و مرگ زیستمندان تالابی نصیب مان خواهد شد. تالاب به کانون های تولید گردوخاک تبدیل شده، ظرفیت ویژه گرمائی منطقه کاهش پیدا کرده، اختلاف دمای شب و روز در منطقه افزایش ‌یافته و با حداکثر دمای گرم در روز و حداقل دمای سرد در شب مواجه گشته و بتدریج شرایط زندگی برای بسیاری از گونه‌های گیاهی، اقلام زراعی و باغی و حتی گونه‌های جانوری سخت خواهد شد.

به دنبال وقوع آتش سوزی شامگاه بیستم دی ماه ۱۳۹۰ در تالاب گندمان؛ گفتگویی با خبرگزاری مهر در باره چالش‌ها و تهدیدهای سال های اخیر گندمان، به ویژه در حوزه مدیریت آب و پایداری بوم‌شناختی این تالاب ارزشمند انجام دادم که مشروح این گفتگو را می‌توانید در ادامه ملاحظه کنید.

ادامه مطلب»