آموزش‌های محیط‌زیستی برای کودکان و انتقال سواد محیط‌زیستی و فهم اکولوژیکی به دانش آموزان در شمار مهم‌ترین موضوعات مغفول مانده در حوزه آموزش‌های محیط‌زیستی سال‌های گذشته ایران‌زمین بوده که خوشبختانه اخیراً به همت دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست شاهد مبادله تفاهم‌نامه‌ای میان وزارت آموزش‌وپرورش و سازمان حفاظت محیط‌زیست در این زمینه هستیم.

     به همین بهانه در گفتگویی با خبرنگار روزنامه آرمان شرکت کرده‌ام که شرح آن در شماره ۲۸۰۵ روز دوشنبه ۲۹ تیر ۱۳۹۴ منتشرشده است:

    روزنامه آرمان: برگزاری نشست‌های مشترک میان سازمان محیط‌زیست و سازمان‌های دیگر خبری است که در دو سال اخیر بارها آن را شنیده‌ایم. این همکاری‌های مشترک خود نشان‌دهنده این است که دغدغه زیست‌محیطی در سطوح بالای مدیریتی افزایش‌یافته است و برعکس دولت‌های قبل که در آن‌ها محیط‌زیست جزو اولویت‌های آخر بود، در دولت یازدهم محیط‌زیست اولویت بالایی پیداکرده و مبنا بر آن است که با اجرای یک سری برنامه‌ها، بحران‌های زیست‌محیطی که گریبان کشور را گرفته است، رفع شود.

     آن‌طور که در خبرها اعلام شد روز گذشته نشست مشترکی میان دکتر ابتکار و دکتر فانی مسئولان دو سازمان مهم در کشور که تصمیمات آن‌ها نقش زیادی در حوزه محیط‌زیست دارد، برگزار شد. همان‌طور که انتظار می‌رفت مباحثی که در این نشست مطرح شد درباره فرهنگ‌سازی در حوزه محیط‌زیست و استفاده از مدارس برای این منظور بود. واقعیت آن است که محیط‌زیست در کشور زمانی نجات پیدا می‌کند که شهروندانی مسئولیت‌پذیر در این زمینه داشته باشیم.

     همان‌طور که عنوان شد در دولت‌های قبلی محیط‌زیست اولویت چندانی نداشته است و همین مسئله باعث شده ما نسلی داشته باشیم که کمتر مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی دارند. به‌صراحت باید گفت بسیاری از بزرگ‌سالان در کشور ما با مسائل زیست‌محیطی بیگانه هستند و در این زمینه مسئولیت‌پذیری ندارند. در چنین شرایطی بهترین و شاید تنها راه باقی‌مانده سرمایه‌گذاری روی نسل آینده و کسانی است که قرار است در آینده در این کشور زندگی کنند و بعضاً مسئولیت‌های اجرایی نیز داشته باشند.

     کودکان امروز بزرگ‌سالان فردا و دانش‌آموزان امروز مدیران فردا هستند. این افراد باید دغدغه زیست‌محیطی و مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی پیدا کنند چراکه، بخش مهمی از مشکلات زیست‌محیطی نتیجه عدم مسئولیت‌پذیری در این زمینه است. در مدارس کشور مواردی مانند احترام به پدر و مادر، احترام به وطن و… مطرح می‌شود. می‌توان در کنار این‌ها احترام به محیط‌زیست را نیز ترویج و تشویق کرد تا کسانی که امروز آموزش می‌بینند، فردا در سن بزرگ‌سالی دغدغه زیست‌محیطی داشته باشند و به‌راحتی راضی به تخریب محیط‌زیست نشوند.

     این نوع فرهنگ‌سازی هرچند برای همه افراد، روستاییان و کسانی که در شهرها زندگی می‌کنند، می‌تواند مفید واقع شود اما شاید نقشی که در مسئولیت‌پذیری روستاییان دارد، بیشتر باشد. واقعیت این است که روستاییان به دلیل محلی که در آن زندگی می‌کنند بهره بردان اصلی منابع هستند و با محیط‌زیست ارتباط تنگاتنگی پیدا می‌کنند. اگر به یک دانش‌آموز روستایی آموزش‌های لازم داده شود، او در آینده درصورتی‌که بخواهد از منابع آبی استفاده کند، ملاحظات زیست‌محیطی را مدنظر دارد همان‌طور که، در موارد دیگر مانند صید، شکار و… نیز می‌تواند این آموزش‌ها مؤثر واقع شود.

     آموزش‌هایی که کودکان ما باید دریافت کنند تا به شهروندانی مسئولیت‌پذیر در حوزه محیط‌زیست تبدیل شوند، سازوکاری دارد که در صورت رعایت شدن این سازوکار می‌توان امیدوار بود که مشکلات زیست‌محیطی کاهش پیدا کند. گام اول در این زمینه آموزش معلمان است. معلمان مسئولیت‌پذیر و دغدغه‌مند در حوزه محیط‌زیست می‌توانند دانش‌آموزانی تربیت کنند که در این حوزه دغدغه دارند. به‌جز این ملاحظه نرم‌افزاری، باید برخی ملاحظات سخت‌افزاری نیز مدنظر قرار گیرد. آموزش‌ها باید از سنین پایین و در مدارس ابتدایی شروع شود. بر این اساس ما باید آموزش‌های زیست‌محیطی را به مهدکودک‌ها، دبستان‌ها، دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها ببریم همان‌طور که، باید آموزش‌های عمومی توسط رسانه‌های عمومی ادامه پیدا کند.

در ادامه اعتراضات و واکنش های سزاوارانه فعالان محیط زیستی و برخی از آموزگاران و دانش آموزان بام ایران نسبت به رخداد تلخ قطع درختان در فضای سبز یکی از مدارس شهر بروجن، واکنش های قاطعانه و کم سابقه فرماندار و نماینده مردم منطقه در مجلس شورای اسلامی از جمله اتفاقات امیدبخش رخ داده در روند پیگیری های آن ماجرای ضدفرهنگی و تأمل برانگیز است.

واکنش های هوشمندانه و دلسوزانه ای که اگر سزاوارانه تا حصول نتیجه ادامه پیدا کنند می توانند این امیدواری را در میان دوستداران و فعالان محیط زیستی بوجود آورد که؛ مدیران دستگاه ها و نهادهای دولتی متوجه می شوند که برای صدور چنین دستورات نابخردانه ای باید آمادگی پرداخت هزینه هنگفتی را داشته باشند و بی شک ترس از پرداخت چنین هزینه سنگینی، کاهش چشمگیر صدور اینگونه فرمان های درخت ستیزانه را به دنبال خواهد داشت.

و اما حیرت آورتر از خود این رخداد غیرفرهنگی و به دور از شأن فرهنگی شهروندان بروجن، واکنش های سطحی برخی از مدیران و مسئولان آموزش و پرورش استان است که به جای عذرخواهی رسمی از شهروندان و دلسوزان منطقه و برخورد سزاوارانه و عبرت آموز با عوامل این حرکت غیرفرهنگی، ناباورانه به دنبال انحراف افکار عمومی و مطرح کردن موضوعات فرعی ماجرا مثل تعداد دقیق درختان قطع شده و یا سن واقعی آنها هستند!

در حالی که اعتراض معترضان در این ماجرا؛ به نادیده گرفته شدن حرمت درختان به عنوان آیه های خداوندی، آن هم در یک فضای آموزشی و بوسیله متولیان فرهنگ جامعه است و اینکه تعداد واقعی درختان قطع شده چندتا و سن آنها چقدر بوده است، تأثیری در باورهای اخلاق محیط زیستی و فرهنگی معترضان نداشته و هیچ توجیه قابل قبولی برای انجام این حرکت غیرفرهنگی و بدآموزانه به دنبال نخواهد داشت.

واکنش های قاطعانه امیرعباس سلطانی نماینده مجلس شورای اسلامی و فتاح کرمی فرماندار بروجن در قالب گفتگو با خبرگزاری مهر را می توانید در اینجا و اینجا بخوانید.

در همین رابطه:

– خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا): طبیعت عامل قطع درختان مدرسه شاهد بروجن را مجازات کرد

در حالی شاهد نابودی تدریجی فضای سبز درختی در مرتفع ترین سکونتگاه شهری کشور – شهر بروجن – هستیم که گرد و غبار تالاب های خشکیده و دشت های بی آب و فرونشسته این دیار به همراه گرد و غبارهای عربی، در سال های اخیر هوای نفس گیری را برای اهالی بام ایران رقم زده اند.

در چنین شرایطی که فضاهای سبز اماکن عمومی و دولتی می توانند کارکردی انکارناپذیر در کنترل و مقابله با آین آلودگی های انسان ساز داشته باشند، ناباورانه مورد بی مهری متولیانی قرار گرفته است که سکان دار حوزه های آموزشی فرهنگی و تربیتی جامعه هستند. در کمال تعجب با خبر شدیم که به دستور عالی ترین مقامات آموزش و پرورش بروجن، فضای سبز درختی یکی از باسابقه ترین مراکز آموزشی این شهر فرهنگی به شدت تخریب شده و بالغ بر ۵۰ درخت ۵ تا ۲۰ ساله – که همگی با دستان دانش آموزان و مربیان این مدرسه غرس و با همت آنان در این سال ها آبیاری و مراقبت شده اند – به بهانه بهتر دیده شدن شعارها کف بر شده اند.

صرف نظر از تبعات زیست محیطی نابودی فضاهای سبز شهری، این اقدام غیرفرهنگی نمونه ای از همان لکنت های بنیادی آموزشی ترویجی در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست کشور است که به جای پرداختن به آموزش های عملی و کارگاهی در سطح مدارس، تمامی توجه را به شیوه های آموزشی شعاری و مجازی معطوف داشته و با رفتاریهای نابخردانه و بدآموزانه، کاهش حساسیت ها و طبیعت ستیزی را به جای دوستی با طبیعت به کودکان و فرزندان این آب و خاک آموزش می دهیم.

بدون شک ناچیز بودن حجم آموزش‌های مربوط به حوزه منابع طبیعی و محیط زیست در محتوای کتاب های درسی مقاطع ابتدایی و متوسطه آموزش و پرورش کشورمان، بستر سازی های فرهنگی اجتماعی جامعه برای افزایش سطح مشارکت مردم در پاسداری از اندوخته های طبیعی مان را با مشکلات زیادی مواجه کرده است، اما ترویج اینگونه رفتارها در محیط های آموزشی کودکان و نوجوانان با هر بهانه ای یقینا” با اصول آموزشی و تربیتی وزارت آموزش و پرورش مغایرت داشته و مورد تأیید هیچ نهاد آموزشی و فرهنگی نخواهد بود.

برخلاف وظایف ذاتی و تفاهم نامه های متبادله بین وزارت آموزش و پرورش با سازمان های جنگل ها و مراتع  و حفاظت محیط زیست کشور که بر حفاظت بی چون و چرا و توسعه این گونه فضاهای درختی تأکید و دلالت دارد، متأسفانه به دلیل عدم درک درست از کارکردهای زیست محیطی، کاربردهای آموزشی فرهنگی و روانی این محیط های سبز بر کودکان و همچنین نقش بدآموزانه این رفتارها در تربیت کودکان، درست در چند روز مانده به آغاز سال تحصیلی جدید؛ این گونه بی پروا دستور قطع درختانی داده می شود که یادگاران دانش آموزان و مربیان سال های گذشته این مدرسه بوده و حالا با یک چنین برهنگی بدآموزانه ای به استقبال دانش آموزان جدید این آموزشگاه می رویم.

پی نوشت:

به دنبال صدور دستور غیرفرهنگی و قطع بیش از ۵۰ اصله درخت در فضای یکی از قدیمی ترین مدارس شهر بروجن، فرماندار و نماینده محترم مردم شهرستان بروجن در مجلس شورای اسلامی – آقایان فتاح کرمی و امیرعباس سلطانی – سزاوارانه در واکنشی تحسین برانگیز و کم همتا این اقدام شرم آور را در بیانیه ای که از سیمای چهارمحال و بختیاری پخش گردید، محکوم کرده و خواستار بررسی فوری ماجرا و معرفی عاملان این حرکت غیرفرهنگی به مقامات قضایی منطقه شدند.

چنین است که نگارنده نیز به سهم خود از این واکنش قابل تقدیر و کم نظیر این دو مقام ارشد اجرایی و قانون گذاری منطقه که بدون شک از یک سوی منجر به کاهش چشمگیر صدور چنین دستورات طبیعت ستیزانه در منطقه شده و از سوی دیگر تشویق اهالی منطقه برای کوشش در راه اعتلای طبیعت ایران زمین را به دنبال خواهد داشت، قدردانی می کنم.

در همین رابطه:

– خبرگزاری مهر: قطع درختان یک مدرسه در بروجن به خاطر دیده شدن شعارهای روی دیوار

– خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا): ۵۰ اصله درخت برای رنگ آمیزی یک دیوار در بروجن قطع شد

– خبرگزاری میراث فرهنگی(CHN): قطع ۶۰ درخت برای شعارنویسی در مدرسه و اعتراض گسترده مردم

– یادداشت محمد درویش در روزنامه اعتماد مورخ ۱۸/۰۶/۹۱ : وقتی نماد شعور در پای نماد شعار به مسلخ می رود!