خشکسالی های پی در پی سال های اخیر به همراه نادیده گرفته شدن حق آبه طبیعی در اثر احداث سد بر روی تالاب بالادستی(تالاب بین المللی چغاخور)، حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز و برداشت های مازاد بر پروانه های بهره برداری و دست کاری های انجام شده بر روی مسیرها و بستر چشمه‌های اطراف تالاب، چرای مفرط و برداشت علوفه، گندمان را وارد مرحله ای نگران کننده از خشکیدگی بی سابقه ای کرده بود که به قول مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری؛ این تالاب با خشکی ۸۳ درصدی در حال تبدیل شدن به یک کانون داخلی تولید گرد و خاک بوده و به جای نعمت به نغمتی برای منطقه تبدیل شده است.
در بازدیدی که دیروز – ۱۵ آبان ۹۱ – به همراه بخشدار منطقه از تالاب گندمان داشتیم؛ پرواز نویدبخش پرندگان بر روی تالاب حکایت از این حقیقت دست یافتنی داشت که؛ می شود آشتی و شادابی را به گندمان بازگرداند.
ماجرا از این قرار بود که به همت مسئولان و همراهی کشاورزان منطقه، عرصه ۴۵۰ هکتاری از اراضی کشاورزی اطراف تالاب که سال ها به صورت سنتی تحت آبیاری و زراعت قرار می گرفته و هر ساله به علت کمبود آب، منطقه را با اختلافات و تنش های اجتماعی مواجه می کرده است، حالا این زمین ها مجهز به سیستم های آبیاری تحت فشار شده اند و نه تنها با کمبود آب مواجه نبوده بلکه حالا آب مازاد بر نیاز زراعت هم دارند که می شود با مدیریت آن آب ها پرندگان را با تالاب گندمان آشتی داده و هیاهو را به این محیط ارزشمند برگرداند!
خوشبختانه در همین راستا با همت بخشدار منطقه و اداره حفاظت محیط زیست و بربنیاد دانسته ها و اطلاعات محلی آن تلاشگران با احداث بندهای خاکی کوچک، این آب مازاد به داخل تالاب هدایت شده و طراوت و شادابی به بخش کوچکی از این تالاب خشکیده برگردانده شده و عرصه ای از تالاب که به محل انباشت علوفه کشاورزان تبدیل شده بود به زیر آب رفت!
هرچند که توسعه این طرح نجات بخش نیاز به انجام مطالعات دقیق و بررسی ها و برآوردهای زیست محیطی همه جانبه داشته – و یقینا” در دستور کار مسئولان حفاظت محیط زیست منطقه نیز قرار دارد – اما؛ نکته امیدوار کننده در این ماجرا، حرکت خردمندانه در راستای افزایش راندمان آبیاری و کاهش نیاز آبی بخش کشاورزی منطقه است که به دنبال آن، در اقدامی هوشمندانه و نمادین آن آب صرفه جویی شده در بخش کشاورزی با صرف اعتباری ناچیز و با عملیات های مکانیکی و سازه ای بسیار ساده، به داخل تالاب هدایت شده و نشان داده اند که اگر در گندمان خردمندانه حرکت شود؛ بدون نیاز به پروژه های انتقال آب می شود هم آب کشاورزی را تأمین کرد و هم تالاب ارزشمند را از نابودی و تبدیل شدن به کانون تولید گرد و خاک داخلی محافظت کرد!
حقیقتا” دست مریزادی جانانه دارد پیگیری های مسئولانه بخشدار منطقه – جناب بهروز امینی – و تلاش های ادارات جهادکشاورزی و حفاظت محیط زیست منطقه که اینگونه نشان دادند که اگر همت و هوشمندی باشد می شود با تغییر نوع نگاه در شیوه های بهره برداری از منابع آب و خاک و پاسداری از حقوق و تمامیت سرزمینی این محیط های تالابی، با افزایش راندمان آبیاری در بخش کشاورزی، شادابی و نشاط را به این مزیت های کم همتای سرزمین مادری مان هدیه کرد.
یادمان باشد که تالاب گندمان در دیار بختیاری؛ یکی از ۱۰ تالاب برتر پرنده نگری در ایران است که در دفتر بین المللی تحقیقات پرندگان آبزی «لندن – ۱۹۵۲» به ثبت رسیده است. این تالاب که به عنوان زیستگاهی با ارزش در میان ۱۰۵ زیستگاه مهم پرندگان در ایران شناسایی شده است، در شمار زیباترین تالاب های کشور و مهمترین کانون های گردشگری چهارمحال بختیاری قرار داشته و زیستگاهی منحصربفرد برای زمستان گذرانی و تخمگذاری پرندگان مهاجر و اسکان دائم پرندگان بومی محسوب شده که قریب به ۱۵ گونه پرنده بومی و قریب به ۳۰ گونه پرنده مهاجر نواحی سردسیر شمالی با جمعیت های زیاد، انواع مارها و قورباغه ها و لاک پشت ها و پستانداران و ماهی ها را در خود جای داده است.
پی نوشت:
برخی از بازتاب های این ماجرا:
– خبرگزاری مهر: در پی یک اقدام هوشمندانه/حیات دوباره تالاب گندمان/بازگشت شناسه های تالابی
– خبرگزاری میراث فرهنگی: پرندگان با تالاب گندمان آشتی کردند
– خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا): ۸٫۹ میلیارد ریال برای احیای دو تالاب بین المللی چهارمحال وبختیاری اختصاص یافت
– روزنامه اعتماد(محمد درویش): در ستایش بخشداری که قدر تالاب ها را می داند
.
.