به پاس تولد دوباره طبیعت و فرا رسیدن بهار شکوهمند که هنگامه ی تجلی سبزینه ها بر بستر طیبعت است، از پروردگار بزرگ روزگاری پرترانه و پرلبخند برای همه مسافران نورورزی و هموطنان مان در جای جای ایران زمین آرزو داریم.

ما که مناظر دیداری ناب و طبیعت زیبای وطن را برای سفرهای نوروزی مان انتخاب کرده ایم؛ شایسته است بربنیاد آموزه های دینی و پیشینه تاریخی افتخارآمیزمان، سزاوارانه نشان دهیم که ایرانیان از همان زمان های بسیار دور، به حق گردشگرانی مسئول، طبیعت باور و طبیعت دوست بوده اند و همواره حرمت طبیعت را نگه داشته و با محافظان طبیعت همکاری و همراهی بی چون و چرا دارند، طبیعت را همان گونه که هست می پذیرند و هرگز چهره طراوت بخش آن را دست کاری نمی کنند؛

خود را در طبیعت، میهمان و نه صاحب خانه می دانند؛ زباله های شان را در طبیعت باقی نمی گذارند، همیشه یک کیسه همراه خود دارند و در حد توان خود بخشی از پسماند های رها شده در طبیعت را نیز جمع آوری می کنند و از دیگران هم می خواهند که این چنین قابل تحسین باشند؛

از همان جاده های موجود برای ورود به طبیعت استفاده می کنند تا خسارت های احتمالی این ورود مسئولانه را به حداقل ممکن برسانند، به درختان آسیب نمی رسانند و حرمت گیاهان و همه زیستمندان طبیعت را پاس می دارند؛ از فرزندان شان می خواهند که از چیدن هرگونه گل و گیاه و آزار رسانی به پرندگان و جانوران کوچک خودداری کنند؛ بازی و شادی کنند اما با ایجاد سر و صداهای غیرمعمول، آرامش طبیعت را برهم نزنند و به اهالی ساکن در طبیعت و فرهنگ بومی آن ها احترام بگذارند؛

گردشگران طبیعت دوست برای درست کردن غذا و یا نوشیدنی داغ از روشن کردن آتش و سوزاندن بوته ها و درختان پرهیز می کنند و اگر احیانا” مجبور به روشن کردن آتش شوند، با رعایت احتیاط کامل در جایی آتش روشن می کنند که به درختان و گیاهان آسیب نرسد و خطر وقوع آتش سوزی در طبیعت وجود نداشته باشد و حتما” پیش از آنکه محل را ترک کنند، از خاموش شدن کامل آتش مطمئن می شوند؛

طبیعت گردان نیک اندیش مقررات ورود به محیط ها و چشم اندازهای طبیعی را دقیقا” رعایت می کنند و سزاوارانه به سهم خود تلاش می کنند که همیاران خوبی برای جنگل بانان و محیط بانان طبیعت ناب وطن باشند، مراقب تخلف ها و آسیب رسانی های احتمالی برخی طبیت گردان ناآگاه هستند و بخوبی می دانند که بیشتر کسانی که اشتباه کوچکی در برخورد با زیستمندان بی دفاع طبیعت می کنند، با یک تذکر محترمانه قانع می شوند، اما بر این نکته هم واقف اند که تخلفات و تعرضات بزرگ به عرصه های طبیعی را از طریق کد امداد جنگل ۰۹۶۹۶ به یگان های حفاظت منابع طبیعی اطلاع دهند.

به امید لذت بردن از طبیعت سرسبز ایران زمین در سفرهای نوروزی ….

آتشگاه را که یادتان هست؟ همان طولانی ترین آبشار ایران که در منطقه لردگان چهارمحال و بختیاری و در دره ای زیبا و ناهموار ۲ کیلومتری در حاشیه رودخانه خرسان واقع گشته است و در یاداشت های پیشین به جاذبه های کم همتای طبیعت گردی آن پرداخته و گفته شد که شوربختانه با شروع عملیات اجرائی سد خرسان ۳ ، بخش های پائینی آن آبشار در خطر نابودی قرار گرفته است.

با آبگیری سد خرسان ۳ ، علاوه بر خسارت های زیست محیطی و نابودی بخشی از جنگل های منطقه، راه های دسترسی و بخش های پائینی دره آتشگاه به زیر آب رفته و یکی از مهمترین میراث های طبیعی و گردشگری دیار بختیاری با تهدید جدی مواجه خواهد شد.

به رغم آنکه در ارزیابی زیست محیطی سد خرسان ۳ ، خطر نابودی آبشار آتشگاه همواره به عنوان یکی از مؤلفه های تعیین کننده جهت صدور مجوز ارزیابی مطرح بوده و اظهارنظر قطعی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در شمار شرایط شش گانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور جهت صدور مجوز ارزیابی اعلام شده است، اما متأسفانه اظهار نظرها و بی تفاوتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در قبال نابودی بخش مهمی از این آبشار زیبا، سبب شگفتی بسیاری از فعالان محیط زیست و دوستداران میراث طبیعی کشور گردید.

مقامات محلی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برخلاف انتظارات، زیر آب رفتن بخشی از آبشار را ناگزیرانه و ایجاد دریاچه را یک جاذبه جدید گردشگری عنوان کرده و اعلام داشته اند که در آینده با ایجاد اسکله تفریحی و با استفاده از قایق به جای ماشین، زمینه بهره مندی مردم از این چشم اندازهای طبیعی را مهیا خواهند کرد، طرح هایی که با توجه به بضاعت های نرم افزاری و سخت افزاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، اجرای آن ها با اما و اگرهای بسیاری مواجه است.

فارغ از این بحث ها و اینکه سد خرسان ۳ جلوتر از مجوز محیط زیست حرکت کرده و قبل از اخذ مجوز ارزیابی زیست محیطی خود، در حال احداث می باشد، مصوبه ی دور چهارم سفرهای استانی هیأت دولت و خبر اجرای قریب الوقوع پروژه انتقال آب آتشگاه به منطقه سردشت و دودرا، پرسش های زیادی را در اذهان فعالان محیط زیست و دوستداران میراث طبیعی کشور ایجاد کرده است! پروژه ای که می تواند آبشار آتشگاه را از سرچشمه خشک کند و دیگر مجالی برای اجرای طرح های غیرقابل باور حوزه گردشگری باقی نگذارد.

تامل برانگیزتر آنکه تا کنون هیچگونه گزارش و شواهدی دال بر انجام مطالعه و یا ارزیابی های زیست محیطی و توجیهی از این پروژه انتقال آب منتشر نشده و صدای مخالفت و یا اظهار نظری از هیچ یک از دستگاه های متولی حوزه گردشگری و محیط زیست شنیده نمی شود!

حال با توجه به جمعیت بسیار کم ساکن در روستاهای منطقه دودرا و نبود ظرفیت های لازم برای توسعه کشاورزی و دامداری در منطقه، این پرسش مطرح است که آیا چنین طرح های خسارت زا و پرهزینه و مغایر با ملاحظات زیست محیطی، بهترین گزینه برای توسعه و رفع محرومیت از منطقه است؟ آیا بهتر نیست که با انجام مطالعات جامع تر و بر بنیاد توانمندی های بوم شناختی منطقه، چیدمان توسعه ای و اشتغال زایی در منطقه را طراحی کنیم و با ساماندهی روستاهای پراکنده در عرصه های جنگلی منطقه، به شکلی خردمندانه از ظرفیت های اکوتوریسمی و اشتغال زایی آن استفاده کنیم؟ تا به شکل معنی داری از نابودی بهترین ظرفیت های گردشگری، رویشگاه های جنگلی و محیط زیست منطقه جلوگیری کنیم.

رودخانه کارون از زردکوه بختیاری واقع در منطقه کوهرنگ سرچشمه گرفته و به همراه ارمند، خرسان، دز و … کارون بزرگ را تشکیل می دهند. رودخانه کارون با عبور از مناطق کوهستانی و جنگلی چهارمحال و بختیاری، به دلیل چشم اندازهای طبیعی جذابی که در طول مسیر ایجاد کرده و ظرفیت قایقرانی (رفتینگ) که آفریده، همواره به عنوان یکی از جاذبه های طبیعی ارزشمند و مقاصد اصلی گردشگری در محدوده “پایلوت پروژه حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی” در استان چهارمحال بختیاری به شمار می رفته است. افزون بر این ها، رودخانه کارون یکی از سه اثر طبیعی مهم استان چهارمحال و بختیاری بوده که به همراه رودخانه زاینده رود و چشمه وقت و ساعت در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.

اینها را گفتم تا تأسف خود را از اوضاع غم انگیز این رودخانه ارزشمند و بی تفاوتی آشکار و شگفت آور سازمان های متولی در مقابل رفتارهای سودجویانه و تخریب بستر و حریم این رود خروشان و طراوت بخش در محدوده پروژه بین المللی حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی – که از مهمترین اهداف آن حفاظت از تنوع زیستی، تقویت نظام مناطق حفاظت شده و کاربری پایدار در بخش های آب، توریسم و جنگلداری می باشد – بیان کنم. شگفت‌آور‌‌تر و تأسف‌بارتر آن که این تخریب ها بدون کمترین مقاومتی همچنان ادامه داشته و همچنان بخش های دیگری از بستر و حریم این رودخانه به صورت غیراصولی و غیرفنی تبدیل به مزارع پرورش ماهی می شود.

در طی ۳ سال گذشته، برخی افراد سودجو و فرصت طلب از بی تفاوتی دستگاه های وزارت نیرو، شرکت آب منطقه ای و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان استفاده کرده و با احداث بیش از یکصد مزرعه پرورش ماهی قزل آلا به صورت غیرقانونی و با استفاده از همان مصالح و خاک بستر و حریم رودخانه، ناباورانه تخریب گسترده این رودخانه با ارزش را سبب شده اند.

عملیات های گسترده مکانیکی و سازه ای انجام شده در بستر و حریم رودخانه سبب برهم خوردن نظام هیدرولوژیکی و تخریب اکوسیستم رودخانه گردیده و در ده ها منطقه از رودخانه تغییر مسیر صورت گرفته است. افزون بر آن، رویشگاه های جنگلی و مناظر جذاب دیداری اطراف رودخانه تخریب شده و از ظرفیت های طبیعت گردی و ورزش های رودخانه ای منطقه کاسته شده است. افزایش چشمگیر نرخ فرسایش آبی و انباشت رسوبات در پشت سد کارون ۴ نیز از دیگر پیامدهای خسارت زای این تخریب بستر و حریم رودخانه خواهد بود.

به رغم شرایط توپوگرافی، اقلیمی و زمین شناسی حاکم بر این بخش از حوضه آبریز سد کارون ۴ و ضرورت افزایش ضریب حفاظت خاک منطقه، بدون کمترین مقاومتی از سوی وزارت نیرو و سایر نهاد های متولی این تخریب ها صورت پذیرفته تا در پس هر بارندگی شاهد نابودی این سرمایه گذاری های ناپایدار و انباشت صدها تن خاک در مخزن این سد غول پیکر باشیم.

عدم اعمال نظارت های فنی بر پرورش ماهی در این مزارع سبب برهم خوردن اکوسیستم و حیات آبزیان بومی این رودخانه شده است. ماهی قزل آلای رنگین کمان یک گونه غیربومی مهاجم بوده که حیات آبزیان بومی رودخانه را به خطر انداخته است. هیچ گونه نظارت و قرنطینه ای بر مزارع تولید بچه ماهی نشده و استفاده غیرمجاز از آنتی بیوتیک ها و قارچ ها و همچنین استفاده بیش از حد از خوراک ماهی، نرخ ورود مواد آلی به رودخانه را به شدت افزایش داده و نهایتا” سبب آلوده شدن آب رودخانه شده است. این مزارع پرورش ماهی فاقد حوضچه های تثبیت و طوری های لاشه گیر بوده و سبب ورود ماهی های بیمار و تلف شده و هم چنین ورود مواد آلی غیر مجاز به رودخانه شده اند.

به هر حال این رودخانه کم همتا در چهارمحال و بختیاری روزگار غم باری دارد، حیرت آور اینکه در طی یک سال گذشته و پس از بازدید مدیران دستگاه های متولی و مقامات قضائی محلی، بدون کمترین ممانعتی تعداد این مزارع تقریبا” دو برابر شده و حتی تعداد این مزارع در خط مرزی منطقه حفاظت شده هلن از عدد ۲۰ هم گذشته است و جالب اینکه دادگستری منطقه، مقابله با این تجاوزات به بستر و حریم رودخانه را بر اساس قانون در حیطه وظایف وزارت نیرو و شرکت آب منطقه ای استان دانسته و شکایت سازمان حفاظت محیط زیست در منطقه حفاظت شده را فاقد موضوعیت اعلام کرده است.

امیدواریم فرماندار به عنوان عالی ترین مقام اجرایی منطقه، مدیران و مسئولین نهادهای متولی در حوزه های آب و گردشگری استان و حتی دستگاه قضائی به عنوان مدعی العموم، هرچه زودتر، نسبت به ساماندهی این رودخانه زیبا، کم‌نظیر و ارزشمند در طبیعت بختیاری اقدام کنند.

ادامه مطلب»

   خرسان ۳ یکی از ۳ سد غول پیکر برق آبی در دست احداث بر روی رودخانه خرسان است که این روزها، با آغاز پروژه ی احداث جاده های دسترسی، عملیات اجرایی احداث آن در جنگل های لردگان کلید خورده است. این سد بتنی دوقوسی با ارتفاع ۱۹۵ متر و دریاچه‌ای به حجم ‌یک هزار و ۱۵۵ میلیون متر مکعب و در بالادست سد کارون ۳ ساخته خواهد شد.

   در نوشتارهای پیشین به خسارت های زیست محیطی و طبیت گردی ناشی از احداث این سد اشاره کرده بودم، سدی که در آینده ای نزدیک و با آبگیری، آبشار آتشگاه لردگان را به همراه درختان کهنسالش در خود غرق خواهد کرد. آبشار آتشگاه یکی از مناطق گردشگری طبیعی و دیدنی ترین جاذبه های لردگان در سرزمین بختیاری بوده که تقریبا” در تمامی طول سال پذیرای طبیعت گردانی از سراسر استان و کشور – خصوصا” مردم استان های اصفهان و خوزستان – می باشد. این آبشار در فاصله حدود ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهر لردگان و در دامنه کوه های سر به فلک کشیده و در دره ای زیبا و ناهموار به طول ۲ کیلومتر در بالادست روستای آتشگاه واقع گردیده است. آبشارهای کوچک و بزرگ، درختان کهنسال و طبیعی بلوط و چنار در مسیر آبشار تا محل اتصال به رودخانه خرسان، مناظر دیداری کم همتایی را ایجاد کرده است.

ادامه مطلب»

   کوهنوردان چهارمحال و بختیاری در یک برنامه زیست محیطی اقدام به پاکسازی منطقه ی گردشگری تالاب بین المللی چغاخور نمودند. این حرکت نمادین با حضور اعضای گروه های کوهنوردی فراز و دامون شهرکرد و با همراهی برخی خانواده ها در روز جمعه – مورخ ۱۵/۵/۱۳۸۹ –  انجام پذیرفت. در این حرکت فرهنگی ورزشی بر ترویج فرهنگ عمومی حفاظت از زیست بوم ها و ضرورت توجه بوم گردان طبیعت دوست به این تالاب زیبا تأکید گردید.

   نکته قابل تأمل در این اقدام کم نظیر – که در گذشته کمتر شاهد چنین رخدادهایی در سرزمین بختیاری بوده ایم – این است که به رغم دعوت قبلی از شهرداری ها و دهیاری ها و اداره حفاظت محیط زیست منطقه و بعضی دستگاه های دولتی، شوربختانه این حرکت جدی گرفته نشده و استقبال درخور و سزاواری از این اقدام زیست محیطی گروه های کوهنوردی استان به عمل نیامده است.

   به رغم آنکه تالاب چغاخور سال ها است به عنوان یکی از مهمترین ظرفیت های طبیعت گردی در بام ایران مطرح بوده و در محاسبات اقتصادی و اشتغال زایی منطقه لحاظ می گردد، اما متأسفانه تاکنون زیرساخت‌های لازم ً برای چنین هدفی مهیا نشده است. عدم وجود سطل های زباله و مشخص نبودن محل جمع آوری زباله های پلاستیکی در منطقه گردشگری حاشیه تالاب و همچنین عدم تقبل مسئولیت حمل و دفن بهداشتی این زباله ها توسط دستگاه ها و نهادهای متولی، سبب بوجود آمدن مناظر تأسف آور ناشی از پخش زباله در کنار این تالاب زیبا گردیده است.

ادامه مطلب»

   جاده تاریخی دزپارت به پنهان ترین جاده کوههای ایران معروف است. پیشینه جاده دزپارت که به صورت سنگ فرش با دیواره های صخره ای حفاظتی می باشد به دوره ی هخامنشی برمی گردد که جنوب(خوزستان و … ) را به فلات مرکزی کشور(اصفهان و … ) متصل می نموده است. دزپارت که به نام های نردبانی،پلکانی، سلطانی، اتابکی، لینچ، بختیاری و جاده ابریشم کوچک نیز شهرت دارد، جاده ای پلکانی است که هنر معمای و جاده سازی ایرانیان را در سخت گذرترین تنگه ها و دره ها به رخ جهانیان می کشد و به رغم گذر از مناطق کوهستانی، برفگیر و سنگلاخی، از دیرباز مورد استفاده کاروانیان قرار می گرفته و در طول مسیر دارای جان پناه های گوناگون بوده که کاوانسرای شلیل یکی از معروفترین آنها می باشد.

   کاروانسرای شلیل که در فاصله ۱۴۰ کیلومتری جنوب غربی اردل و در مرز خوزستان و چهارمحال و بختیاری واقع شده است، اثری مانا از تاریخ هزاران ساله مردان و زنان سرزمین بختیاری است که صدای زنگوله های کاروان های کوچنده را قرن ها در خود نهفته دارد. در این مجموعه کاروانسرایی بقایای ساختمانی و همچنین آثاری از صدها سال پیش برجای مانده است.

   کاروانسرای شلیل در نزدیکی پل شلیل و پل مروارید ساخته شده و در دوره پهلوی اول نیز مورد بازسازی قرار گرفته و در آن زمان به عنوان پاسگاه انتظامی عشایری نیز مورد استفاده قرار گرفته شده است. این کاروانسرا در طول تاریخ کاربردهای اقتصادی، اجتماعی و نظامی داشته و بوسیله مردان بزرگی که صاحب خدم و حشم و تفنگدار بوده اند مدیریت می شده و  وظیفه برقرای امنیت، تأمین مواد غذایی و محل استراحت کاروانیان و هدایت آنان برای عبور از مناطق کوهستانی ناامن را برعهده داشتند.

ادامه مطلب»