روز جهانی پرندگان مهاجر، مناسبتی است که از سال ۲۰۰۶ توسط دو نهاد بین‌المللی فعال در زمینه حیات‌وحش- کنوانسیون حفاظت از گونه‌های مهاجر وحشی (CMS) و تفاهم‌نامه همکاری حفاظت از پرندگان مهاجر آبی آفریقا و اوراسیا (AEWA)- و باهدف جلب‌توجه همگان به موضوع حفاظت پرندگان مهاجر و زیستگاه‌هایشان ترتیب داده‌شده است. برنامه‌های مرتبط با این مناسبت هرساله طی دو روز در ماه می میلادی مطابق با اردیبهشت‌ماه به‌طور هماهنگ در جهان به اجرا درمی‌آید. در همین زمینه در گفتگویی با خبرنگار روزنامه آرمان شرکت کرده‌ام که شرح آن در صفحه ۵ شماره ۲۷۵۰ مورخ یکشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۴ منتشرشده است:

روزنامه آرمان: در مورد پرنده‌های مهاجر بیش از همه محیط تالاب‌ها حائز اهمیت است و اینکه این مکان‌ها بتوانند یک محیط امن و یک زیستگاه مناسب برای این گونه‌های جانوری ایجاد کنند. در بررسی تالاب سه شناسه اصلی حائز اهمیت است؛ آب، گیاه و پرنده. اگر ما بخواهیم بفهمیم که حال یک تالاب واقعاً خوب است یا نه این مطلب را باید از شمار پرندگان و رفتارهای آن‌ها در آن تالاب بفهمیم.

     به‌عبارت‌دیگر بسیاری از فعالان حوزه تالاب و افرادی که نگاه اکولوژیکی به تالاب‌ها دارند پرنده‌ها را سرنخ تالاب می‌دانند و معتقدند اگر رد پرنده‌ای را بگیرید و آن را دنبال کنید به بقیه ویژگی‌های یک تالاب می‌رسید و می‌توانید بفهمید برای مثال وضعیت آب یا گیاه در آن تالاب به چه صورتی است. پرنده‌ها مهم‌ترین شاخص‌های شادابی یا مشکل‌دار بودن یک تالاب هستند و عموماً وضعیت تالاب را از میزان حضور و کیفیت وجود پرندگان در یک تالاب می‌توان تشخیص داد.

     از سوی دیگر تالاب‌ها به‌طورکلی دو کارکرد در مورد پرندگان دارند: یکی اینکه برای پرندگان بومی که مربوط به همان منطقه هستند زیستگاه طبیعی ایجاد می‌کنند و دوم اینکه زیستگاه پرنده‌های مهاجر هستند. پرنده‌های مهاجر یعنی پرندگانی که به لحاظ شرایط زیستی و اقلیمی خود در طول سال از محیطی به محیط دیگر مهاجرت می‌کنند و این تالاب‌ها زیستگاه این گونه‌های مهاجر هستند. پرنده‌های مهاجر در مسیر جابه‌جایی خود تالاب‌های مختلفی را برای حضور انتخاب می‌کنند و در مدت‌زمانی مشخص در این تالاب‌ها مستقر می‌شوند تا مسیر خود را ادامه داده و به محل بعدی برسند.

     در شرایطی که در حال حاضر در کشور داریم اکثر تالاب‌های ما با مشکل شرایط استقرار پرندگان مواجه است. درحالی‌که در برخی از تالاب‌ها در کشور ما شاهد حضور غیرقابل‌تصور پرندگان مهاجر هستیم. باید دید این تالاب‌ها چه ویژگی‌هایی دارند که شمار زیادی از پرندگان را در خود جای‌داده‌اند. از سویی این می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که بقیه تالاب‌هایی که قرار بوده زیستگاه این پرندگان باشد وضعیت خوبی نداشته‌اند و بالاجبار پرندگان در تالاب‌هایی تجمع می‌کنند که شرایط بهتری دارد.

      بنابراین صرف حضور زیاد پرنده در یک تالاب دلیل این نیست که تالاب وضعیت خوبی دارد و شاید در مقایسه با سایر تالاب‌ها از وضعیت بهتری برخوردار باشد. در حال حاضر اکثر تالاب‌های کشور که در مسیر مهاجرت پرندگان قرار دارند به لحاظ اقلیمی شرایط مناسبی ندارند. از سویی وضعیت آب در این تالاب‌ها مساعد نیست و از سوی دیگر شکار بی‌رویه باعث نابودی و مهاجرت پرندگان به نواحی دیگر شده و حیات آن‌ها را تهدید می‌کند. علاوه بر شرایط اقلیمی و خشک‌سالی عوامل انسانی نیز باعث نابودی محیط شده و حیات این گونه‌ها را تهدید کرده است.

     این عوامل سبب شده است پرندگان احساس ناامنی کنند و کوچ زودتر از موعد را انتخاب کنند یا در زمان حضور وقتی با سروصداهای زیاد مواجه می‌شوند در این تالاب فرود نیامده و به تالاب بعدی می‌روند؛ بنابراین باید گفت وضعیت اکثر تالاب‌های کشور ازنظر تخریب زیست‌محیطی طبیعی و جو انسانی که حیات موجودات زنده را تهدید می‌کند برای سکونت پرندگان مهاجر فضایی نامناسب است.

     این نام‌گذاری با این هدف انجام شد تا توجه جهانیان هرچه بیشتر به پرندگان مهاجر و مشکلات آن‌ها جلب شود؛ بنابراین در سراسر دنیا در این روز‌ها سازمان‌های مردم‌نهاد و دولتی برنامه‌های ویژه‌ای برگزار می‌کنند تا مردم به مشارکت فعال برای حفظ پرندگان مهاجر تشویق شوند.

     این روزها همراه با گرم شدن هوا و افزایش احتمال بی‌آبی مجدد زاینده‌رود و همچنین برخی خبرهای منتشر شده در خصوص مجوزهای تونل گلاب ۲، شاهد گسترش مجدد واکنش‌هایی در بین مردم و مسئولان منطقه‌ای و ملی در خصوص پروژه‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به زاینده‌رود هستیم. ماجرای احداث تونل گلاب ۲ به بهانه تأمین آب موردنیاز اصفهان بزرگ در افق ۱۴۲۰ و نگرانی‌های مردم بالادست زاینده‌رود در چهارمحال و بختیاری در این خصوص که از آن به «انحراف رودخانه زاینده‌رود» یاد می‌کنند همچنان ادامه داشته و هنوز افکار عمومی از پاسخ‌ها و توجیه‌های مسئولان قانع نشده است. در زمینه همین موضوعات در گفتگویی با خبرنگار روزنامه ایران شرکت کرده‌ام که می‌توانید شرح کامل آن‌را در زیر بخوانید:

روزنامه ایران: رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست ابراز امیدواری کرد که با توجه به تأکید رئیس‌جمهوری آب تا پایان سال در زاینده‌رود جریان داشته باشد. معصومه ابتکار در این اظهار امیدواری کشاورزی در حوزه زاینده‌رود در دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری را مورداشاره قرار داد و گفت: «اگر کشاورزان ما در حوزه چهارمحال و بختیاری و زاینده‌رود بخواهند به فعالیت خود ادامه دهند، تالاب گاوخونی و زاینده‌رود را تحت تأثیر قرار می‌دهند».

     هومان خاکپور، کارشناس منابع طبیعی نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» گفت که ۹۰ درصد آب زاینده‌رود صرف کشاورزی سنتی می‌شود و همین مسئله به هدر رفت این آب ارزشمند منجر می‌شود. او عنوان کرد که اگر کشاورزی مکانیزه شود ۳۰ درصد راندمان آب بالا می‌رود که می‌توان حقابه تالاب گاوخونی را از آن تأمین کرد. او البته یک پیش‌شرط داشت: «به شرطی که نخواهیم صنایع اصفهان را بیش از آنچه امروز هست، گسترش دهیم.»

     «معصومه ابتکار» معاون رئیس‌جمهوری همچنین با اشاره به «طومار شیخ بهایی» که به تقسیم‌بندی سنتی آب زاینده‌رود پرداخته است، گفت: «در این طومار نیز به مسئله رهاسازی آب از کوهرنگ تا تالاب برای تالاب گاوخونی اشاره‌شده؛ چراکه دانش سنتی نیز به این موضوع معتقد بوده که چرخه هیدرولوژیکی آب برای برقراری تمام ساختارهای این زیست‌بوم بسیار ضروری است.» او درباره نقش کشاورزی در حیات زاینده‌رود گفت: «علاوه بر آن بخش‌های صنعتی و شهرداری‌ها هم با برداشت بی‌رویه آب از منابع محدود زیرزمینی و رودخانه می‌توانند شرایطی را ایجاد کنند که هرگز آب داخل زاینده‌رود جاری نشود.» وی ادامه داد: بنابراین درخواست ما این است که هم‌وطنان به چرخه آب توجه داشته باشند و میزان فعالیت‌ها را بر اساس ظرفیت‌ها تنظیم کنند.

     هومان خاکپور از کنار پل زمان خان زاینده‌رود درست جایی که زاینده‌رود از سد خارج و به سمت اصفهان روانه می‌شود در گفت‌وگو با «ایران» گفت: «الآن چون فصل بهره‌برداری کشاورزان نیست، دبی آبی که به سمت اصفهان می‌رود بالاتر از میانگین آورد آن و بین ۲۰ تا ۲۵ مترمکعب بر ثانیه است.» به گفته او این آب از سه هفته پایانی سال تا ۲۰ اردیبهشت در اختیار زاینده‌رود است یا صرف صنایع می‌شود یا صرف شالیکاری. در این مدت احتمالاً اگر برداشتی شود از سمت باغداران چهارمحال و بختیاری است یا شالیکاران اصفهان. چرایی شالیکاری (برنج) در اصفهان با توجه به خشک‌سالی‌ها و کمبود آب ازجمله سؤالاتی است که هنوز پاسخی که به نفع محیط‌زیست باشد! به آن داده نشده است.

     به گفته «هومان خاکپور» وقتی آب از باغ‌های سامان و باغ بهاران می‌گذرد به زرین‌شهر و لنجانات اصفهان وارد می‌شود. در میان محصولات این منطقه، برنج لنجان برای خودش شهرتی دست‌وپا کرده است. خاکپور ادامه داد: در این منطقه شاهد توسعه زارعت برنج هستیم. این شالیکاری‌ها به گفته او عمدتاً توسط نهرها و کانال‌های بزرگ انحراف آب به‌صورت سنتی و خاکی آبیاری می‌شوند. او این روش را باعث هدر رفت نزدیک به ۴۰ درصد آب زاینده‌رود دانست و گفت: «این آب حتی به مزارع هم نمی‌رسد.» همین‌جاست که شاهد کاهش دبی آب رودخانه زاینده‌رود هستیم. آب زاینده‌رود بعد از شالیکاری‌های لنجان وارد صنایع فولاد و ذوب‌آهن شده و به اصفهان می‌رسد؛ اما این پایان موج‌های زاینده‌رود نیست. این آب پس از مصرف صنایع به زمین‌های کشاورزی در شرق اصفهان می‌رسد. خاکپور گفت: «اصلاً آبی به گاوخونی نمی‌رسد.» او اعتقاد دارد فارغ از نگاه منطقه‌ای که چهارمحال و بختیاری را از هم جدا می‌کند، باید فرا منطقه‌ای به زاینده‌رود توجه شود: «باید با یک نگاه جامع، در بخش کشاورزی راندمان آب را اصلاح کنیم. الگوی کشت را با توجه به شرایط اقلیمی منطقه انتخاب کنیم. محصولات کم آب بر را جایگزین برنج و سیب‌زمینی که پر آب هستند، کنیم.» جای تعجب دارد در نقطه‌ای که بیشترین مراکز دانشگاهی و علمی متمرکز هستند راندمان آبیاری با میانگین کشور یکی است.

     افکار عمومی انتظار دارد درجایی که شاهد تجمیع دانشگاه و دانشگاهیان هستیم، راندمان آب به‌مراتب بالاتر از میانگین کشوری باشد. اگر آبیاری در کشاورزی منطقه، نصف یا تا یک‌سوم تقلیل یابد، با صرفه‌جویی در بخش راندمان آب می‌توان حقابه زیستی زاینده‌رود و گاوخونی را تأمین کرد. هرچند صنایع موجود در اصفهان هم در بخش مصرف آب با انتقاداتی روبه‌رو هستند و باید روش‌های اصلاحی را برای کاهش مصرف آب خود به کار بگیرند اما ۹۰ درصد آب زاینده‌رود صرف کشاورزی سنتی باهدف تولید «محصولات پر آب بر» می‌شود. او گفت نیاز آبی صنایع از زاینده‌رود کمتر از ۱۰ درصد است که می‌توانند با «بازچرخانی» آب از منابع آب استفاده بهینه‌ای داشته باشند. او یک نکته را هم یادآوری کرد برای اینکه بتوان زاینده‌رود و گاوخونی را نجات داد باید پایانی قطعی برای گسترش صنایع در اصفهان نوشت و به سمت گردشگری تاریخی – طبیعی رفت.

      به بهانه پدیده گرد و غبار روزهای اخیر در خوزستان و برخی استان‌های غربی کشور و همچنین اظهارنظرهای علمی و سیاسی صورت گرفته در این ماجرا، گفتگویی را با خبرنگار روزنامه آرمان انجام داده‌ام که در صفحه ۵ شماره ۲۶۹۴ چهارشنبه ۲۹ بهمن ۱۳۹۳ آن روزنامه منتشر شده است. شرح کامل این گفتگو را می‌توانید در زیر بخوانید:

     روزنامه آرمان: درمورد آلودگی هوای خوزستان این تعریف را باید اصلاح کنیم که ما هم‌اکنون در خوزستان با پدیده ریزگرد مواجه هستیم! زیرا، پدیده گردوغبار با پدیده ریزگرد تفاوت دارد. پدیده ریزگردها که ما چندین سال است شاهد آن هستیم اغلب منشأ خارجی دارند که برخی آنها از صحرای آفریقا یا درمورد تالاب هورالعظیم از کشور عراق وارد ایران می‌شوند. ریزگردها ذرات ریز کمتر از دو میکرون هستند که از ارتفاعات بالا حتی بالاتر از ۴۰۰۰ مترعبور می‌کنند تا جایی که این ذرات توانستند از رشته کوه زردکوه واقع در استان چهارمحال و بختیاری عبور کنند و به استان‌های دیگر برسند.

     پدیده‌ای که ما هم‌اکنون در خوزستان و برخی شهرهای دیگر مانند ایلام، لرستان و کرمانشاه درگیر آن هستیم پدیده گردوغبار است که با ریزگردها متفاوت است. گردوغبارها برخلاف ریزگردها منشأ داخلی دارند و اتفاقاتی که در گذشته برای این قسمت از کشور و تالاب‌هایی مانند هورالعظیم و هورالهویزه افتاد باعث خشکی آنها شد و زمین‌هایی که زهکشی شدند و به زمین‌های کشاورزی تبدیل شدند که به دلیل کمبود آب به حال خود رها شده‌اند یا اتوبان خرمشهر که فرسایش بادی را دراین منطقه افزایش داده است و انواع مسائل دیگری که در خوزستان به‌دلیل فقدان مدیریت درست منابع آبی این منطقه و خشکسالی وسیع اتفاق افتاد باعث شده است ما شاهد این باشیم که با کوچک‌ترین وزش باد و تغییرات جوی، این گرد و خاک‌ها که نتیجه ایجاد و گسترش بیابان‌های وسیع است به هوا بلند شود و شرایطی را ایجاد کند که ساکنان این شهرها حتی تا جلوی پای خود را نبینند.

     در بودجه سازمان حفاظت محیط زیست اعتباراتی برای مهار این گردوخاک‌ها درنظر گرفته شده است و سازمان حفاظت محیط زیست یا سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور باید با ارائه گزارش عملکرد خود درمورد نحوه تخصیص این بودجه پاسخگو باشند. با نگاهی به بودجه‌ای که سال گذشته برای این امر تخصیص داده شده به نظر می‌رسد حجم فاجعه و تخریب‌هایی که در زیست‌بوم‌های جنوب کشور اتفاق افتاده بسیار فراتر و بیشتر از این بودجه باشد. وقتی در کشورمان برای احداث سدی مانند گتوند بدون بررسی و ملاحظات زیست‌محیطی دوهزار میلیارد تومان اختصاص می‌یابد نتیجه‌اش ایجاد این بحران در استان خوزستان است و اختصاص ۴۰، ۵۰ میلیارد تومان برای کنترل کانون‌های تولیدگرد و خاک یک رقم فوق‌العاده ناچیزی است هرچند که اعتبارات سالانه سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان توسعه جنگل‌ها دربرابر وظایف و ماموریت‌هایی که چه در حوزه نظارتی و چه در حوزه احیا، توسعه و بهره برداری منابع پایه‌ای کشورمان داریم، ناچیز است.

     اعتباراتی هم که برای موضوع ریزگردها اختصاص یافته ناچیز است و نمی‌تواند پاسخگو باشد. از سوی دیگر اتفاقاتی که ما الان شاهد آن هستیم نتیجه سوء مدیریتی است که طی ده سال گذشته در استان خوزستان شاهد آن هستیم. بهره‌برداری از منابع نفتی در منطقه هورالعظیم به بهای خشکاندن این تالاب، بستن مسیر آب‌ها و احداث سدها که درمجموع حقابه‌های اصلی و شاهرگ آبی این منطقه را خشکاند ریشه در یک مدیریت ناکارآمد دارد. به نظر می‌رسد اتفاقاتی که بعد از ایجاد پدیده گرد و خاک در جنوب کشور افتاد و تلاش‌های افرادی که دنبال تعیین مقصر هستند جنبه سیاسی پیدا کرده است و به جای اینکه به صورت شفاف و کارشناسانه علت‌ها بررسی شود و برای مهار و مقابله با آنها تمهیدی اندیشیده شود به دنبال دستیابی به اهداف شخصی خود هستند و سعی دارند از این راه به دولت فعلی و سازمان حفاظت محیط زیست هجمه و فشاری وارد کنند تا حقانیت خود را اثبات کنند اما این را باید دانست که این پدیده یک‌شبه یا یک‌ساله ایجاد نشده و بیش از ده سال سوءمدیریت باعث ایجاد آن شده است.

     سد خرسان (۳) یکی از سدهای در حال احداث بر روی سرشاخه‌های کارون بزرگ است که اخیراً با اعتراضات گسترده سازمان‌های غیردولتی و فعالان محیط زیستی در سراسر کشور قرارگرفته است. متأسفانه گروهی از منفعت‌بران سدسازی این بار در قالب تشکل مدنی و مدافعان سینه‌چاک توسعه مناطق محروم در اقدامی غیرقانونی و غیراخلاقی با فریبکاری و سوء‌استفاده از صداقت تعدادی از اعضای شوراهای اسلامی و دهیاران روستاهای استان چهارمحال و بختیاری، اقدام به تنظیم نامه‌ای کرده و در آن نامه ضمن افراطی خواندن مخالفت‌های سازمان‌های غیردولتی و فعالان محیط زیستی نسبت به ساخت سد خرسان ۳؛ خواستار حمایت مسئولان ارشد منطقه و کشور از احداث این سد شده‌اند.

     از همین‌رو؛ تعدادی از تشکل‌های محیط زیستی استان چهارمحال و بختیاری نسبت به تنظیم فریبکارانه این نامه و انتشار آن در خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (مورخ ۲۱ دی ۱۳۹۳) اعتراض کرده و با افشای این فریبکاری خواستار انتشار این نامه روشنگرانه در همان خبرگزاری شده‌اند. متن کامل این جوابیه که در اختیار خبرگزاری ایرنا قرارگرفته و بخش‌های از آن در مورخ ۲۷ بهمن‌ ۱۳۹۳ در درگاه مجازی آن خبرگزاری منتشرشده است، در زیر با شما خوانندگان فرهیخته طبیعت بختیاری به اشتراک گذاشته می‌شود:

به نام هستی‌بخش

خبرگزاری محترم جمهوری اسلامی ایران در استان چهارمحال و بختیاری

با سلام و احترام

به آگاهی می‌رساند؛ در تاریخ ۲۱ دی‌ماه ۱۳۹۳ نامه‌ای با عنوان ” توسعه چهارمحال و بختیاری فدای شعار حمایت از محیط‌زیست نشود” که منتصب به “تعدادی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و اعضای شوراهای استان چهارمحال و بختیاری” بود، بر روی درگاه مجازی آن خبرگزاری منتشر شد است. با توجه به اینکه در این نامه سازمان‌های غیردولتی و فعالان محیط زیستی مورد خطاب قرارگرفته‌اند انتظار می‌رود برابر قوانین مربوطه، جوابیه زیر در پاسخ به آن نامه منتشر شود؛

ماجرا ازاین‌قرار است که؛ بر بنیاد ده‌ها مستندات علمی و ملاحظات کارشناسی در حوزه‌های زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و میراث طبیعی، تعدادی از سازمان‌های غیردولتی محیط زیستی استان به همراه ده‌ها سازمان‌ غیردولتی از سراسر کشور نسبت به روند نگران‌کننده سدسازی و ساخت بدون مجوزهای قانونی سد خرسان ۳ بر روی سرشاخه‌های کارون بزرگ اعتراض کرده و از رییس‌جمهور درخواست کردند تا سدسازان را مجبور به تن‌دادن به قانون و ملاحظات علمی کرده و از هدر رفت ثروت‌های ملی و نابودی سرمایه‌های طبیعی این سرزمین جلوگیری کنند.

گروهی از منفعت‌بران سدسازی در کشور و استان برای مقابله و کم‌اثر کردن این درخواست علمی و کارشناسی سازمان‌های غیردولتی محیط زیستی، با فریبکاری و اغفال تعدادی از دهیاران و شوراهای روستاهای منطقه، اقدام به تهیه نامه منتشرشده در آن خبرگزاری کرده و با نشر توهین و افترا در آن نامه، باعث تشویش اذهان عمومی خصوصاً برخی مقامات ارشد استان نسبت به تشکل‌های محیط زیستی شده‌اند!

متأسفانه این گروه با فریبکاری و استفاده غیرقانونی از عناوین دولتی، از صداقت برخی دهیاران و اعضای شوراهای اسلامی روستاهای منطقه سوء‌استفاده کرده و به بهانه اخذ موافقت آ۶نان برای انجام فعالیت‌های عمرانی دولتی در روستاها، کاغذهای سفید را مهر و امضاء گرفته و ضمیمه نامه خود کرده‌اند! و حیرت‌آورتر اینکه لیست کارکنان و کارگران شاغل در سد کارون ۴ و خرسان ۳ را تحت عنوان “فارغ‌التحصیلان دانشگاهی” ضمیمه این نامه کرده‌اند! گفتنی‌است مستندات این بررسی‌ها موجود بوده و به پیوست همین نامه تقدیم می‌گردد.

از همین‌رو؛ تشکل‌های محیط زیستی استان ضمن محفوظ داشتن حق پیگیری‌های قضایی نسبت به تنظیم‌کنندگان این نامه، برابر قانون از آن خبرگزاری محترم تقاضا دارند به‌منظور تنویر افکار عمومی و مقابله با این‌گونه فریبکاری‌ها و آگاهی‌رسانی به دهیاران و اعضای شوراهای اسلامی نسبت با انتشار این جوابیه اقدام فرمایند.

جمعی از سازمان‌های غیردولتی محیط‌زیستی استان چهارمحال و بختیاری:

انجمن محیط زیستی تسنیم چهارمحال و بختیاری، انجمن دوستداران طبیعت شهرستان بروجن، تشکل زیست‌محیطی وحدت سبز و تشکل زیست‌محیطی حافظان طبیعت شهرکرد

     زهراکشوری یکی از روزنامه‌نگاران برجسته و پرسابقه حوزه محیط زیست است که سال‌ها با هوشیاری و جسارت تحسین‌برانگیزی از طبیعت این سرزمین دفاع می‌کند و مسئولانه و بی‌مهابا از ملاحظات اشخاص حقیقی و حقوقی و طبیعت‌ستیزان، با گزارش‌ها و نوشته‌های هشدار دهنده برای پاسداری از بوم‌سازگان مناطق مختلف ایران عزیزمان قلم می‌زند. این خبرنگار برجسته حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور اخیراً در مطلبی هوشیارانه و نواختنی، همکاران خود را خطاب قرار داده و هنرمندانه و ظریف تلنگر زده است. این نوشتار که در شماره ۴۴۷ سه‌شنبه ۱۴ بهمن ۱۳۹۳ رونامه قانون منتشرشده است را در زیر با شما خوانندگان گرامی طبیعت بختیاری به اشتراک می‌گذارم:

زهرا کشوری – روزنامه قانون: آن خبرنگارانی که در دولت گذشته «محمدجواد محمدی زاده» رئیس پیشین سازمان حفاظت از محیط زیست کشور را مجبورکردند تا به جای یک آهوی اهدایی به امیر قطر دو اوریکس(آهوی عربی) زیبا از آنها بگیرد، کجا هستند؟

     خبرنگارانی که آنقدر منسجم روی طرح بی سرانجام احیای ببر مازندرانی تمرکز کردند که کارشناسان روس حاضر در پروژه مبادله پلنگ ایرانی و ببر روسی معتقد بودند که حساسیت ایرانی‌ها نسبت به این انتقال بیشتر از مسائل هسته ای بود! آن خبرنگاران همیشه نگران که در یک تابستان ۵۰ درجه ای خود را به پشت سد گتوند رساندند الان چه کار می‌کنند؟ چرا آن چتر حمایتی که روی آشوراده و جنگل ابر کشانده‌اند را از باقی محیط زیست ایران دریغ کرده اند. آیا محیط زیست ایران تنها به این دو سایت ارزشمند محدود می‌شود؟

     چرا هیچ خبرنگاری نگران ساخت سد خرسان ۳ که دو میلیارد تومان اعتبار کشور را در اوج بی پولی‌ها می‌بلعد و به گفته کارشناسان هیچ آبی پشت مخزنش نمی‌ماند، نیست؟ چرا کک هیچ خبرنگاری از تخریب کوه کلار در منطقه حفاظت شده «سبزکوه» و خشک شدن سه چشمه سیبک، چغایور و آلوقره نگزید؟ کارشناسان درباره خشک شدن این چشمه‌ها پیش از شروع عملیات حفر کوه، هشدار داده بودند! جز یکی دو رسانه، چند خبرنگار در حال حاضراز این ماجرا خبر دارند؟

     چرا گروه‌هایی که دل‌نگران ابر و آشوراده هستند دست به قلم نمی‌شوند برای این مناطق!چرا هیچ خبرنگاری نگران پروژه انتقال آب از خزر به ارومیه نیست؟ چرا هیچکس از مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست نمی‌پرسد؟ شما که مخالف خروج کشتی رافائل از آب‌های خلیج فارس بودید؟ مگر «مینو فرشچی» معاونت دریایی سازمان قول نداده بود که اجازه ندهد این کشتی از دل خلیج فارس بیرون کشیده شود! چرا رافائل بیرون کشیده شد اما آب توی دل هیچ خبرنگاری تکان نخورد؟

     چرا وقتی مسئولان آژیر قرمز «دریاخواری» را به صدا در می‌آورند هیچ کمپین و گروهی برای مقابله باحمایت این حرکت تشکیل نمی‌شود؟ راستی آن خبرنگاران الان کجا هستند؟ خبرنگاران تاثیرگذار درحوزه محیط زیست در دولت گذشته که اتفاقا جریان‌سازی‌های موثری هم داشتند بیشتر از انگشتان دو دست نبودند. از آن تعداد چند انگشت مشاور شده‌اند و عطای خبررسانی را به لقایش بخشیده‌اند. درد بی‌پولی و جیب‌های خالی را هم باید یکی از دلایل اصلی این ماجرا دانست! یکی دو نفر همچنان طلسم بیکاری و بستن روزنامه به ناف شان بسته شده است. چند نفر هم بین حوزه‌های مختلف سرگردانند تا خبرنگار تخصصی یک حوزه بودن به یک شوخی بی معنی شبیه باشد.

     البته صندلی جلسات مطبوعاتی سازمان محیط زیست همیشه پر از خبرنگار است. خبرنگارانی که قرار است جای خبرنگار- کارشناسان را بگیرند اما نمی‌توانند. آنها شانس حضور چند خبرنگار خبره در جمع خود را ندارند تا با موضوعات مهم محیط زیستی آشنا شوند. برای همین است که وقتی به مدیر ومعاونی در سازمان می‌رسند می‌پرسند چه خبری برای ما دارید؟
به نظر می‌رسد که تشکیل یک سندیکا یا انجمن خبرنگاران حوزه محیط زیست، برگزاری سفرهای مطبوعاتی توسط روابط عمومی‌سازمان و همچنین برگزاری کارگاه‌های مختلف برای آشنایی خبرنگاران با حوزه محیط زیست از جمله گام‌های ضروری برای ورود بیشتر آنها به حوزه‌هاست!

     به دنبال نامه معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا – جناب آقای رحیم میدانی – در خصوص خودداری از ادامه عملیات احداث تونل انتقال آب سبزکوه که رونوشت آن برای سرکار خانم دکتر ابتکار معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور ارسال شده است، در گفتگویی با روزنامه قانون شرکت کرده‌ام که متن کامل آن در شماره ۴۳۸ مورخ ۴ بهمن ۱۳۹۳ این روزنامه منتشر شده است:

مسعود‌ بُربُر / گروه سرزمین/ روزنامه قانون؛ وزارت نیرو دستور توقف پروژه انتقال آب سبزکوه را داده است اما پیمانکار پروژه بی‌توجه به همه هشدارها و حتی دستور کارفرما به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

     پیشتر فعالان محیط زیست این شبهه را مطرح کرده بودند که علی‌رغم مخالفت صریح سازمان محیط زیست و غیرقانونی خواندن توسط معصومه ابتکار، وزارت نیرو دستور داده است که این پروژه غیرقانونی ادامه پیدا کند. اکنون وزارت نیرو با صدور دستور توقف پروژه این شبهه را برطرف کرده است اما روشن نیست ادامه پروژه با پشتیبانی عزم چه کسی است که پیمانکار به دستور وزارتخانه نیز توجهی نمی‌کند.

     در نامه‌ای که رحیم میدانی، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا خطاب به مهندس حاج رسولی‌ها، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران نوشته به صراحت آمده است که «تا زمان تکمیل مطالعات و تعیین تکلیف اخذ مجوزهای لازم شامل مصوبه‌های فنی، مجوز میراث فرهنگی و به ویژه مجوز مطالعات زیست محیطی، از شروع عملیات اجرایی طرح خودداری گردد.»

     یک فعال محیط زیست منطقه در این باره به «قانون» می‌گوید: «اینکه خود وزارت نیرو در چنین سطحی اعتراف کند که پروژه نه مجوزهای لازم را دارد و نه به لحاظ فنی تایید لازم را گرفته است، از جهتی اتفاق خوبی است. در حوزه پروژه‌های بزرگ وزارت نیرو و تداخلی که با مسائل زیست محیطی رخ می‌دهد این اتفاق خوشایندی است اما به نظر می‌رسد که در سطوح مدیریت میانی یا پایین هنوز آن عزم لازم وجود ندارد که به دستورهایی که در راستای حفظ محیط زیست از بالا داده شده، تمکین شود.»

     هومان خاکپور با بیان اینکه پروژه انتقال آب سبزکوه هم مشکل شکلی و هم مشکل ماهیتی دارد، می‌گوید: «متاسفانه این پروژه انتقال آب نیز مثل خیلی از پروژه‌‌های دیگر در راستای توسعه صنعت و کشاورزی است و نه تامین آب شرب. این پروژه نیز در منطقه‌ای رخ می‌دهد که در آن صنایع را بدون ملاحظات زیستی و آمایش سرزمین مستقر کرده‌ایم، برای تامین آب چاه‌هایی در آن حفر کرده‌ایم و اکنون با بجران آب رو به رو است. حالا برای تامین آب بیشتر برای این صنایع یکی از گزینه‌ها انتقال آب از منطقه سبزکوه است که یکی از مناطق ارزشمند ما از نظر تنوع زیستی چه در حوزه گیاهی و چه جانوری است.» این کارشناس منابع طبیعی درباره مشکلات ماهیتی پروژه نیز توضیح می‌دهد: «همان طور که در نامه معاونت وزارت نیرو هم آمده این پروژه نه فقط مجوزهای ارزیابی زیست محیطی و مجوزهای لازم از دستگاه‌هایی مثل میراث فرهنگی را ندارد بلکه به لحاظ فنی هم تایید لازم را به دست نیاورده است. در خود مطالعات پروژه قید شده است که تقریبا نیمی‌از مسیر پروژه اصلا توسط مشاور امکان بررسی نبوده و در نیمی‌از پروژه هیچ اطلاعی از آبخوان‌های درون زمین ندارند و از خسارت‌هایی که می‌تواند به صورت جدی حیات منطقه را تهدید کند کاملا بی‌اطلاعند.»

     به گفته او تا سال‌های گذشته مردم منطقه چغاخور که مقصد نهایی تونل است به خسارت‌هایی که متخصصان در موردش هشدار می‌دادند و در گزارش خود مشاور هم تایید شده بود باور نداشتند. پروژه روی دبی چشمه‌های منطقه تاثیر شدید دارد و خیلی از چشمه‌ها را با خشکی و برخی از چشمه‌ها را با کاهش شدید دبی مواجه می‌کند اما شاید مردم خیلی به این اهمیت نمی‌دادند.

     خاکپور می‌گوید: «با این حال می‌شود از یک جهت گفت خوشبختانه در همین ابتدای کار با ورود دستگاه تی‌بی‌ام که البته بدون مجوز و به صورت غیرقانونی فعالیت می‌کرد به یک آبخوان برخورد کردند و این اتفاق منجر به ریزش کامل یک آبخوان شد و خسارت‌هایی هم به دستگاه وارد کرد. یکی از چشمه‌های پر آب و بزرگ منطقه را با کاهش شدید دبی مواجه کرد و این هشدار را به مردم داد که هشدارهای کارشناسان و فعالان محیط زیست جدی است.»

     به گفته او این موضوع در منطقه منجر به واکنش‌هایی اعتراضی هم شد اما علی‌رغم این اعتراضات، غیرقانونی خواندن پروژه توسط رئیس سازمان محیط زیست و حتی دستوری که وزارت نیرو داده است مجری پروژه و پیمانکار به کارش ادامه می‌دهد و توجهی به نامه نکرده است.

     شهرام احمدی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری نیز در گفت‌وگو با «قانون» بر غیرقانونی بودن عملیات اجرایی تونل تاکید کرده و گفته بود که شکایت نیز کرده است. در نامه مورخ ۹ دی ماه ۱۳۹۳ که به امضای او رسیده خطاب به ریاست اداره حفاظت از محیط زیست بروجن آمده است: «در اسرع وقت از هرگونه عملیات اجرایی قبل از اخذ مجوز ارزیابی از سازمان حفاظت محیط زیست کشور جلوگیری نمایید.»

     رونوشت این نامه به مدیرکل سازمان بازرسی استان، مدیرکل دیوان محاسبات استان، دادستان دادسرای عمومی‌و انقلاب بروجن، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان و مجری طرح انتقال آب نیز ارسال شده است.

     تونل انتقال آب سبزکوه به چغاخور که قرار است آب را از سرچشمه‌های رود کارون در کوه کلار به شهرستان بروجن منتقل کند، ده‌ها چشمه در استان چهارمحال و بختیاری را خشک می‌کند، دست کم ۱۵۰ میلیون متر مکعب منابع آبی را در معرض خطر قرار می‌دهد و فاجعه منابع آبی و تنش‌های شدید اقتصادی و زیست محیطی را به دنبال می‌آورد. با توجه به اینکه دکتر معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست کل کشور و معاون وزیر نیرو نیز صراحتا انجام هرگونه عملیات اجرایی در این پروژه را ممنوع اعلام کرده‌اند مشخص نیست دستور چه کسی باعث شد عملیات اجرایی حفر تونل متوقف نشود.

     مدیر طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در ارتباط با مشکلات مربوط با حفاظت از تالاب‌ها در برابر تصرفات غیرقانونی گفتگویی با روزنامه آرمان انجام داده‌اند و دخل و تصرف غیرقانونی برخی تالاب‌های کشور را تالاب‌خواری عنوان کرده‌اند. در همین زمینه گفتگویی را با روزنامه آرمان انجام داده‌ام که در شماره ۲۶۷۳ مورخ ۴ بهمن ۱۳۹۳ منتشر شده است. متن کامل این گفتگو را می‌توانید در زیر بخوانید:

روزنامه آرمان: واژه تالاب‌خواری چندان قابل مقایسه با زمین‌خواری نیست زیرا زمین‌خواری بار حقوقی و معنایی خاص خود را دارد. به‌عبارت دیگر، مالکیت زمین به لحاظ حقوقی شرایطی را ایجاد می‌کند که امکان تصرف زمین ایجاد می‌شود درحالی که تالاب‌ها اموال شخصی نیستند که قابل واگذاری یا خرید و فروش باشند بلکه، اموال ملی و متعلق به دولت‌هاست و هر نوع دخل و تصرف در آنها از سوی هیچ فردی مگر با اجازه و نظارت قانون و حاکمیت ممکن نیست.

     در کشور ما به‌دلیل وقوع خشکسالی و همچنین نوع رفتار انسان‌ها با زیست بوم، افزایش بیابان‌ها و گرم شدن کره زمین بسیاری از تالاب‌های کشور رو به خشکسالی رفته و با عقب نشینی از مرز دریا به خشکی وارد شده است. این مساله منجر شد که اطراف و سواحل این تالاب‌ها محل مناسبی برای کشاورزان و بومی‌های این مناطق ایجاد شود تا این مکان‌ها را به‌صورت رایگان و آزادانه به فعالیت‌های مورد نظر خود نظیر پرورش ماهی یا کشاورزی اختصاص دهند. این تصرفات غیر قانونی بوده است و از آنجا که از سوی افراد ساکن در این محدوده‌ها صورت گرفته در موارد زیادی بازپس گیری آنها باعث درگیری بین ماموران محیط زیست و ساکنان این مناطق شده است. افرادی که چون ساکن این مناطق هستند و شاید سال‌ها از دست‌اندازیشان به این نواحی گذشته است، دیگر آنجا را حق طبیعی خود قلمداد کرده و حاضر به ترک این مکان‌ها و تحویل آن به سازمان محیط زیست نیستند.

     این مساله از دو جنبه حائز اهمیت است؛ در درجه اول اینکه ادعا می‌شود محدوده تالاب‌ها در کشور مشخص نیست و این مساله باعث این تصرفات می‌شود درست نیست زیرا سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور سال‌ها پیش مرز تمام اراضی ملی را مشخص و اعلام کرده است که ۹۰درصد اراضی ملی سنددار هستند. بنابراین مرز تالاب‌ها که جزو اصلی‌ترین منابع ملی هستند هم مشخص است و اگر مسئولان محیط زیست ادعا می‌کنند این محدودیت‌سازی وجود ندارد دلیل اصلی آن عدم تعامل درست و مناسب میان این سازمان با سازمان جنگل‌ها در کشور است.

    لازم است دو سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و سازمان حفاظت محیط زیست با توجه به مشترک بودن اغلب فعالیت‌هایشان با یکدیگر تعاملات بیشتری داشته باشند و ادارات این دو سازمان در تمام شهرها هم باهم در ارتباط باشند. در کنار این موضوع در زمینه تمام اقدامات حقوقی که سازمان حفاظت محیط زیست به آن ورود می‌کند اعم از مقابله با ساخت جاده در دل جنگل یا بحث ممنوعیت شکار یا باز پس‌گیری مناطق تصرف شده، باید گفت این سازمان قدرت لازم را برای ورود به مسائلی که بار حقوقی داشته را ندارد.

     در درجه اول می‌توان گفت این مساله به‌دلیل بی‌پشتوانه بودن این سازمان در محاکم حقوقی و قضایی است و در درجه دوم باید گفت از آنجا که این سازمان مستقل از دولت نیست نمی‌تواند به درستی با بی‌قانونی‌هایی که در حوزه‌های مختلف صورت می‌گیرد برخورد مناسب داشته باشد. بنابراین لازم است از سویی با ایجاد پشتوانه‌های قضایی محکم برای این سازمان یا حتی ملحق شدن آن به قوه قضائیه و نهاد قضایی کشور اهرم قدرت مقابله با تخلفات را به دست این سازمان سپرد و از سوی دیگر با مستقل ساختن محدوده فعالیت‌های آن از دولت امکان دخالت مستقیم این سازمان را در امور مختلف ایجاد کرد.

     جمعی از سازمان‌های غیردولتی محیط زیستی کشور در نامه سرگشاده‌ای خطاب به رییس‌جمهور روحانی خواستار توقف ساخت غیرقانونی و فاقد مجوز سد خرسان ۳ بر روی یکه از مهم‌ترین سرشاخه‌های کارون بزرگ در استان‌های چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه شده‌اند. خرسان ۳ یکی از سه سد زنجیره‌ای و پلکانی هدف‌گذاری شده بر روی رودخانه خرسان است که اضافه بر نابودی بیش از ۲۴۰۰ هکتار از جنگل‌های بلوط و بوته‌زارهای زاگرس که بخشی از منطقه حفاظت‌شده دنا را هم شامل می‌شود، حیات کارون را نیز به مخاطره می‌اندازد. رونوشت این نامه به معصومه ابتکار معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور برای «تقدیر از پافشاری بر اجرای قانون و انجام ارزیابی و عدم صدور مجوز» و همچنین به حمید چیت‌چیان وزیر نیرو برای «استحضار و دستور توقف ساخت غیرقانونی این سد» داده‌شده است.

     متن کامل این نامه که به امضای بیش از ۵۰ سازمان غیردولتی محیط زیستی از سراسر کشور رسیده است، در زیر با شما خوانندگان گرامی طبیعت بختیاری به اشتراک گذاشته می‌شود:

به نام هستی‌بخش

سرور ارجمند جناب آقای دکتر حسن روحانی؛ رییس‌جمهور محبوب
با سلام و احترام
      کارون بزرگ به‌عنوان تنها رودخانه‌ی قابل کشتیرانی در ایران، از سرشاخه‌های زردکوه بختیاری و دنا سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستنِ رودخانه دز با عبور از کهن زادبوم‌های دیار خوزستان که نخستین خاستگاه‌های تمدن بشری بودند درنهایت به خلیج‌فارس ملحق می‌شود. کارونی که به باور بسیاری تاریخ‌شناسان بیگانه و خودی، جلگه‌هایش گهواره تمدن جهان هستند و آوازهای مردم بختیاری و لر و خوزی و عرب در لابه‌لای موج‌های خروشانش سُر می‌خورند و مردمانش مدافعان خط نخست ایران‌زمین بودند و هستند، این روزها حال خوشی ندارد.

     آقای رییس‌جمهور؛ سد خرسان (۳) یکی از ۲۵ سد در پرونده سرشاخه‌های کارون در زاگرس است که تنها به بهانه تولید ۲۷۵ مگاوات برق بدون اخذ مجوزهای قانونی ارزیابی اثرات زیست‌محیطی و اقتصادی اجتماعی، عملیات اجرایی آن بر روی رودخانه خرسان در استان چهارمحال و بختیاری آغازشده و با نادیده گرفتن قوانین و ملاحظات علمی و محیط‌زیستی اضافه بر گسترش خسارت‌های زیست‌محیطی و هدر رفت سرمایه‌ها، قانون‌گریزی را در جامعه ترویج می‌کند. این سد بیش از ۲۴۰۰ هکتار از جنگل‌ها و بوته‌زارهای منطقه زاگرس را زیرآب برده و هزاران ذخیره نادر جنگلی از گونه‌های بلوط ایرانی، بنه و بادام وحشی را در خط مرزی منطقه حفاظت‌شده دنا نابود می‌کند.

     اگر از بعد اقتصادی به احداث این سد نگاه کنیم و بر بنیاد معیار تحلیل سود و زیان، آن را ارزیابی کنیم به‌خوبی مشهود است که؛ در محاسبات ارزش‌گذاری اقتصادی این سد، تنها به ارزش حال و مستقیم منابع و اراضی بسنده شده است درصورتی‌که ارزش‌های زیستگاهی، خدمات زیستی جنگل‌ها و پوشش گیاهی، حفاظت خاک، ترسیب کربن و محاسبه ارزش تغییر نرخ تولید در پایین‌دست سد نادیده گرفته‌شده است؛ این درحالی‌است که اگر خدمات زیستی منطقه، ارزش‌گذاری و هزینه جایگزینی این خدمات هم محاسبه شود این هزینه‌ها بسیار فراتر از هزینه تملک و احداث سد و سازه‌های آن بوده و احداث این سد فاقد توجیه اقتصادی و زیست‌محیطی خواهد بود.

     آقای رییس‌جمهور؛ با احداث سد خرسان تعداد ۲۴ آبادی با بیش از ۸۰۰ خانوار به زیرآب رفته و بیش از ۱۰۰۰ معیشت در حوزه زراعت و باغداری، دامداری، پرورش زنبورعسل و آبزی‌پروری از بین خواهد رفت. صرفه‌نظر از هویت‌های فرهنگی، تعداد ۲۶ اثر تاریخی باستانی و طبیعی متأثر از احداث این سد خواهند شد که آتشگاه به‌عنوان طولانی‌ترین آبشار کشور یکی از این آثار ارزشمند و مزیت‌های منحصربه‌فرد طبیعی اقتصادی منطقه است. هزینه جابه‌جایی و اسکان مجدد این خانوارها و هزینه‌های جایگزینی این فرصت‌های شغلی بسیار بالاتر از هزینه‌هایی است که بابت تملک آن‌ها پرداخت می‌شود ولی متأسفانه توجه صرف به تملک و خرید مستقیم اراضی، معضلات اجتماعی زیادی را هم برای مردم روستاهای جابه‌جاشونده و هم برای جوامع محلی و شهری پذیرنده ایجاد خواهد کرد.

     آقای رییس‌جمهور؛ از نگاه تخصصی و مدیریت خردمندانه منابع آبی کشور هم، احداث این سد فاقد توجیه فنی، اقتصادی و توسعه پایدار است؛ میانگین آورد سالانه رودخانه کارون به کمتر از ۱۴ میلیارد مترمکعب و در شرایط حداقلی حاضر، به کمتر از ۹ میلیارد مترمکعب رسیده است. در حال حاضر ظرفیت ذخیره و نگهداری تعداد ۵ سد موجود و احداث‌شده بر روی کارون برابر ۱۴ میلیارد مترمکعب است که در شرایط نرمال و رعایت حق‌آبه زیستی رودخانه با دبی پایه ۲۲۰ مترمکعب بر ثانیه در اهواز می‌توانند حتی بیش از تمامی آورد رودخانه را ذخیره و انرژی برق‌آبی تولید کنند و دیگر نیازی به احداث سدهای جدید نیست.

     گفتنی است؛ در شرایط خشک‌سالی حاضر، میانگین آب ذخیره‌شده در سدهای موجود حدود ۱۱ میلیارد مترمکعب است که تولید برق آن‌ها به‌شدت کاهش پیداکرده است. میزان آب رهاشده در رودخانه کارون – تحت عنوان حق‌آبه زیستی – در شهر اهواز در شرایط خشک‌سالی شدید به کمتر از ۶۰ مترمکعب بر ثانیه نیز رسیده است که اضافه بر آلودگی شدید و کیفیت بسیار پایین، قادر به حفظ تعادل جریان اکوسیستمی در دهانه خلیج‌فارس و جلوگیری از ورود آب‌شور به داخل اروندرود و بهمن‌شیر نبوده و متأسفانه با برگشت آب‌شور، یک‌میلیون نفر نخل در منطقه را به نابودی کشانده و به شکل نگران‌کننده‌ای روند نفوذ آب‌شور به لایه‌های زیرزمینی را شدت بخشیده است.

     ازاین‌رو؛ ما سازمان‌های غیردولتی محیط‌زیستی کشور ضمن قدردانی از رویکرد دولت تدبیر و امید در حوزه محیط‌زیست و مدیریت خردمندانه منابع آبی، از حضرت‌عالی درخواست داریم به لحاظ خسارت‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از اجرای این سد و غیرقانونی بودن آن به لحاظ نداشتن مجوزهای قانونی ارزیابی اثرات زیست‌محیطی و اجتماعی و اقتصادی، دستور فرمایید ساخت این سد متوقف گردیده و به‌جای هدر رفت سرمایه‌های کشور، با بهره‌گیری هوشمندانه از دیگر ظرفیت‌های طبیعی موجود در منطقه، تولید انرژی‌های بادی در اولویت قرار گیرند.

رونوشت:

۱- سرکار خانم دکتر معصومه ابتکار معاون محترم رییس‌جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور برای تقدیر از پافشاری بر اجرای قانون و انجام ارزیابی و عدم صدور مجوز
۲- جناب آقای مهندس حمید چیت‌چیان وزیر محترم نیرو برای استحضار و دستور توقف ساخت غیرقانونی این سد

با تقدیم احترام مجدد؛
سازمان‌های غیردولتی محیط‌زیستی کشور

دبیرخانه گروه هم‌اندیشی تالابی کشور، انجمن محیط‌زیستی تسنیم چهارمحال و بختیاری، تشکل زیست‌محیطی وحدت سبز چهارمحال و بختیاری، انجمن دوستداران طبیعت بروجن، تشکل زیست‌محیطی حافظان طبیعت شهرکرد، مؤسسه سبز کاران بالان، انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان، انجمن ارزیابی محیط‌زیست ایران، انجمن حیات ایران، انجمن جوانان حافظ زمین (دامون)، انجمن پایشگران حامی محیط‌زیست (پاما)، انجمن حمایت از حیوانات، انجمن دنیای سالم، انجمن حامیان سیاره‌ی سبز، انجمن حامیان طبیعت چرو (جوانه) روانسر، انجمن دوستداران طبیعت فریدون‌شهر، انجمن زیست‌بان، انجمن ژین و ژینگه زاگرس، انجمن سبز چیا مریوان، انجمن طرفدارن توسعه انزلی، انجمن کوهنوردان ایران، انجمن همیاران زیست سبز، انجمن هیلو جنبش علفزار کرمانشاه، انجمن یاران سبز ژینگه کرمانشاه، انجمن یوزپلنگ ایرانی، بنیاد حرمت حیات، بنیاد درخت و کودک، تشکل زیست‌محیطی کاریزه سنندج، جامعه همیاران منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی، جمعیت حفظ و احیاء محیط کوهستان (پراو)، جمعیت دیده‌بان میانکاله، دیده‌بان حقوق حیوانات، دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران، شبکه محیط‌زیستی استان کرمانشاه، کانون سبز فارس، گروه کوهنوردان گیاهخوار ایران، گروه بچه‌های آب، مرکز توسعه سازمان‌های غیردولتی محیط‌زیستی ایران، موسسه توسعه پایدار و محیط‌زیست، مؤسسه ۱۳ فروردین کازرون، مؤسسه حلقه سبز زمین، مؤسسه طلوع سبز، مؤسسه فرهنگی و اجتماعی و زیست‌محیطی کیمیای سبز، کانون طبیعت گردی سیروان، انجمن نسیم سراب اناهیتا کنگاور، جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست اصفهان، جمعیت حمایت از منابع طبیعی و محیط زیست (پیام سبز)، انجمن حافظان محیط زیست بادرود، جمعیت دوستداران طبیعت نجف‌آباد.

در همین رابطه:

– روزنامه قانون: دفن آبشـار آتشگاه در آب

     این روزها فصل جفت‌گیری غالب وحوش و چهارپایان آغازشده است. روزهای پایانی پاییز و روزهای آغازین زمستان فصل سرمستی وحوش است که نابخردی شکارکش‌ها آن را با خون این زیستمندان مست شده رنگین می‌کنند. فصلی که وحوش سرمست و سرخوش می‌خواهند زیبایی‌های خود را در برابر چشمان همنوعان ماده به نمایش بگذارند اما ناباورانه این سرمستی کار دست این زیبا اندامان چالاک می‌دهد. در همین زمینه گفتگویی با خبرنگار خبرگزاری مهر انجام داده‌ام که شرح کامل آن در زیر با خوانندگان گرامی طبیعت بختیاری به اشتراک گذاشته می‌شود:

خبرگزاری مهر – شهرکرد – محمدرضا موسوی: فصل سرمستی و جفت گیری حیات وحش در چهارمحال و بختیاری آغاز شده است و حیات وحش در این مقطع در معرض آسیب پذیری از سوی شکارچیان هستند. این روزها فصل جفت‌گیری غالب وحوش و چهارپایان آغازشده است. روزهای پایانی پاییز و روزهای آغازین زمستان فصل سرمستی وحوش است که نابخردی شکارچیان آن را با خون این جانداران سرمست زندگی، رنگین می‌کنند. این فصل معمولا مهمترین فصل آسیب پذیری حیوانات از سوی شکارچیان و متخلفان است. در این راستا با توجه به اینکه هوشیاری حیات وحش کم تر می شود خطر شکار شدن آن ها بالا می رود و باید حفاظت ها در برابر متخلفان و شکارچی ها بیشتر شود.

اطلاع رسانی ها در خصوص فصل سرمستی حیات وحش افزایش یابد

     نایب رئیس انجمن زیست محیطی تسنیم در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به آغاز فصل سرمستی حیات وحش، اظهار داشت: در فصل بارداری و زایمان که حیوانات ماده به علت بارداری یا حمایت از بچه‌‌های خود به‌شدت آسیب‌پذیر می‌شوند و متأسفانه شکارچیان بیشترین آسیب‌ها را به این حیوانات بی‌دفاع وارد می‌کنند.

     هومان خاکپور ادامه داد: در فصل سرمستی نرها بی‌پروا به دنبال یافتن جفت از مخفیگاه خود و مناطق دور از دسترس خارج می‌شوند و گاهی حتی تا نزدیکی آبادی‌ها و جاده‌ها هم می‌آیند و در اثر از دست دادن تمرکز و هوشیاری خود ضریب مراقبت‌شان پایین آمده و شدیداً آسیب‌پذیر می‌شوند.

     وی اذعان داشت: متأسفانه بعضی افراد فرصت‌طلب که حرمت آفریده‌ها را نادیده می‌گیرند با بداخلاقی از این فرصت سرمستی وحوش در این فصل سوء‌استفاده کرده و با تقلید صدای ماده‌ها باعث فریب و کشتار نرها می‌شوند. رفتاری ناجوانمردانه در این فصل توسط متخلفان بسیار به چشم می خورد که یکی از مهمترین این رفتارها کمین نشستن بر سر چشمه‌ها و آبشخورها برای کشتار پرندگان تشنه که بی‌خبر از وجود چنین تهدیدهایی می‌خواهند آب بخورند است.

     وی تاکید کرد: از همین رو از رسانه‌ها خصوصاً صداوسیما انتظار است با اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی‌های عمومی از جوامع محلی و بومی بخواهند که در این فصل حمایت‌های بیشتری داشته باشند و وحوشی که به جاده‌ها و آبادی‌ها و باغات نزدیک می‌شوند را به سمت مناطق کوهستانی و زیستگاه‌های دور از دسترس هدایت کنند. با حساسیت از کشتار آنان توسط افراد شکارچی و فرصت‌طلب جلوگیری کنند. در هنگام مشاهده حیات‌وحش در نزدیکی محل زندگی و مناطق پرخطر سریعاً با ادارات حفاظت محیط‌ زیست تماس بگیرند و محیط‌بانان را در انجام وظایف و مأموریت‌های‌شان یاری کنند.

     خاکپور بیان کرد: دوستداران محیط‌ زیست تلاش کنند با گفتگو و بیان خسارت‌های ناشی از کشتار و نابودی تنوع زیستی به آشنایان و نزدیکان خود ضریب امنیت وحوش در این فصل را بالا ببرند. ادارات حفاظت محیط‌ زیست هم بایستی با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی و حتی قانونی، همه ظرفیت‌های اجتماعی، مذهبی و قانونی موجود را در راستای توسعه و گسترش مشارکت مردم، دوستداران محیط‌ زیست، دهیاران، اعضاء شوراهای اسلامی و … همسو کرده تا با افزایش ضریب مشارکت زمینه ایجاد امنیت وحوش در این فصل فراهم‌تر شود.

اتخاذ تمهیدات متعدد برای حفاظت بیشتر از حیات وحش

     مدیر کل حفاظت محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری نیز در این خصوص به خبرنگار مهر اظهار داشت:برای این فصل تمهیدات متعدد برای حفاظت از حیات وحش از سوی این سازمان در نظر گرفته شده است.

     شهرام احمدی اذعان داشت: بالا بردن ضریب امنیت فیزیکی، تشکیل اکیپ گشت سیار و… از مهمترین اقدامات در راستای حفاظت این حیات وحش در این فصل است. وی ادامه داد: نیروهای ستادی دسته بندی شده اند و به مناطق حفاظت شده اعزام می شوند؛ به ویژه روز های تعطیل برای حفاظت بیشتر گروه بیشتری اعزام می شود. وی تصریح کرد: افزایش تجهیزات مناطق و تجهیزات انفرادی محیط بانان از دیگر اقدامات برای بالا بردن امنیت مناطق تحت مدیریت در این فصل است.

     مدیر کل حفاظت محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری بیان کرد: هم اکنون به مردم به ویژه مردمی که در کنار مناطق حفاظت شده زندگی می کنند اطلاع رسانی شده است و تلاش شده است ارتباط اهالی این مناطق بامحیط بانان بیشتر شود. احمدی بیان کرد: تاکنون در پی مراقبت های ویژه محیط بانان متخلفان حرفه متعددی دستگیر شده است و به مراجع قانونی تحویل داده شده اند.

     در هفته گذشته شاهد یک رخداد خوب در دیاری بختیاری بودیم تا یادمان نرود هنوز هم‌وطنانی هستند که به حق حیات دیگر زیستمندان حرمت نهاده و موهبت اشرف مخلوقات بودن را اینگونه نمودی عینی و عملی می‌بخشند.

     خرس جوانی در یک استخر آب کشاورزی در مرز منطقه حفاظت شده سبزکوه گرفتار می‌شود. مالک باغ و استخر خرس گرفتار را که معلوم نیست چه زمانی از گرفتاری‌اش می‌گذرد می‌بیند و در اقدامی تحسین‌برانگیز به مأموران حفاظت محیط زیست منطقه و بستگانش اطلاع می‌دهد و بعد از ساعت‌ها تلاش کاری می‌کنند کارستان ….

     در همین زمینه با خبرنگار خبرگزاری مهر گفتگویی داشته‌ام که در زیر با شما خوانندگان گرامی طبیعت بختیاری به اشتراک می‌گذارم:

     خبرگزاری مهر – شهرکرد – سید محمد رضا موسوی: نزدیک شدن خرس ها به مزارع کشاورزی و باغات و مراکز پرورش زنبور عسل در چهارمحال و بختیاری نشان از تخریب زیستگاه های خرس و مشکل تامین غذا توسط این حیوان را دارد. به گزارش خبرنگار مهر، استان چهارمحال و بختیاری یکی از مهمترین استانهای کشور در حوزه زندگی حیات وحش است. شمار بسیاری از گونه های بسیار ارزشمند حیات وحش در ارتفاعات و جنگل های استان چهارمحال و بختیاری زندگی می کنند که پرندگان شکاری، پستانداران و علف خوران و گوشت خواران از جمله مهمترین آنها هستند. خرس یکی از مهمترین گونه های حیات وحش است که در مناطق مختلف این استان زندگی می کند.

     تاکنون گزارش های مختلفی از نزدیک شدن خرس ها به مزارع و باغات در این استان و مناطق مختلف کشور نقل شده است. البته خرس تا مشکلی پیدا نکند به جوامع انسانی و باغات و مزارع نزدیک نمی شود. نزدیک شدن خرس ها به باغات و مزارع نشان از آن دارد که خرس مشکل تامین غذا دارد و این خطر را به جان می پذیرد تا برای تامین غذا به باغات نزدیک شود. نابودن شدن ۱۲ کندوی زنبور عسل یکی باغدار توسط خرس یکی از باغداران چهارمحالی که خرس ها به دفعات به باغ او نزدیک شده و به او خسارت وارد کرده اند در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: باغ من در کنار منطقه زندگی حیات وحش قرار دارد.

     جعفر صالحی عنوان کرد: کمبود غذا در این فصل سال خرس ها را مجبور کرده است که به باغات و مزارع ورود پیدا کنند و دنبال غذا باشند.

     وی ادامه داد: یک توله خرس چندی پیش که برای تامین غذا به باغ من آمده بود به داخل استخر آب کشاورزی واقع در باغ افتاده بود که اگر برای سرکشی به باغ نمی آمدم این خرس جان خود را از دست می داد. وی ادامه داد:در داخل استخر کمی ضایغات سیب درختی ریخته شده بود و شاید همین عامل موجب کشاندن خرس به داخل استخر شده بود.

     این باغدار بروجنی با اشاره به چگونگی نجات این توله خرس، بیان کرد: با ماموران محیط زیست برای نجات خرس تماس برقرار کردیم و آنها نیز آمدند. ابتدا با طناب خواستیم این خرس را نجات دهیم که امکانپذیر نبود. وی ادامه داد: یک تنه درخت را داخل استخر قرار دادیم و خرس توانست از آن بالا بیاید و به سمت محل زندگی خود برود.

     صالحی اذعان داشت: یک خرس تنومند نیز که به نظر می رسد مادر این توله خرس است مدت ها پیش به کندو های عسل من در این باغ حمله کرد و در حدود ۱۲ کندوی عسل را از بین برد. وی تاکید کرد: این خرس ها تقصری ندارند بلکه کمبود مواد غذایی و تخریب زیستگاها موجب می شوند که به باغات میوه و مزارع ورود پیدا کنند و خسارت وارد کنند و این در حالی است که جان خود را نیز به خطر می اندازند.

تخریب زیستگاه ها موجب نزدیک شدن خرس ها به باغات میوه می شود

     نایب رئیس انجمن زیست محیطی تسنیم نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به گیر افتاده یک خرس در استخر آب کشاورزی در یک باغ در منطقه سرپیر دو راهان بروجن، اذعان داشت: گیر افتادن این خرس در این استخر آب کشاورزی و نمونه آن نزدیک شدن خرس ها به باغات در سطح کشور را بارها شنیده ایم و همه اینها حکایت از آن دارد که خرس ها در پی تخریب زیستگاه های خود و کمبود تامین غذا به باغات و مجامع انسانی نزدیک می شوند.

     هومان خاکپور ادامه داد: تخریب زیاد زیستگاه خرس ها، گسترش دامداری ها و ورود انسانها به جنگلها، زیستگاه ها و منابع غذایی خرس ها را با تهدید مواجه کرده است. وی افزود: خرس گونه ای است که تا مجبور نشود به مناطق مسکونی، باغات و مزارع نزدیک نمی شود و هنگامی مشکل تامین غذا پیدا می کند این ترس و خطر را به جان می خرد و به محیط های انسانی نزدیک می شود. وی ادامه داد: ورود خرس ها به جوامع انسانی جدا از خطر شکار شدن و از بین رفتن این گونه ارزشمند خسارت های را در پی دارد که مهمترین آنها خسارت به مراکز پروش زنبور عسل و باغات میوه و مزارع است.

محیط زیست خسارت های حیات وحش به مردم را پرداخت کند

     وی بیان کرد: اتفاقی که هم اکنون شاهد آن بوده ایم گیر افتادن یک توله خرس در یک استخر آب کشاورزی در بروجن است که این بچه خرس که دارای تجربه اندک نیز بوده است به واسطه گرسنگی به باغات نزدیک شده و با توجه به سابقه پرورش ماهی در این استخر و وجود بوی ماهی و همچنین وجود ضایعات میوه در داخل استخر وارد این استخر شده است که با توجه به لبه های بلند استخر دیگر نتوانسته بیرون بیاید.

     این کارشناس منابع طبیعی ادامه داد: باغدار این منطقه به صورت اتفاقی این خرس را مشاهده کرده و در راستای نجات این توله خرس اقدام کرده است. وی بیان کرد: تلاش این باغدار جای تقدیر و تشکر دارد و باید تلاشمان این باشد که این گونه فرهنگ ها و اقدامات گسترش یابد.

     این فعال محیط زیست و منابع طبیعی با اشاره به اینکه بیشترین برخورد ها با حیات وحش در جوامع محلی اتفاق می افتد، ادامه داد: رسانه ها دستگاه های متولی و انجمن ها و… باید در آگاه سازی و ارتقاء آگاهی جوامع محلی در راستای حفاظت از حیات وحش تلاش کنند.

     خاکپور در ادامه تاکید کرد: با توجه به اینکه در ورود حیات وحش به املاک مردم از جمله باغ و مزارع و… خسارت هایی وارد می شود باید سازمان حفاظت محیط زیست همت بیشتری در این راستا داشته باشد و خسارت هایی که به مردم وارد می شود را پرداخت کند. هنگامی که مردم از پرداخت خسارت مطمئن باشند نوع برخورد ها با حیات وحش تغییر می کند و حیات وحش آسیب کمتری می بیند.