بحران آب در جهان و افزایش شمار هشدارهای جهانی دانشمندان و جامعه علمی مراکز دانشگاهی و پژوهشی دنیا سبب شده است تا همه نهادهای بین‌المللی نسبت به حفاظت و بهره‌برداری بهینه و اصولی از منابع آبی جهان حساس شوند. در همین راستا برای روز جهانی جهانگردی(۲۷ سپتامبر برابر با ۵ مهرماه)، شعار«گردشگری و آب: حفاظت از آینده مشترک» از سوی سازمان جهانی جهانگردی سازمان ملل متحد (UNWTO) انتخاب شده است. بدون شک بالا بردن آگاهی مردم و هوشیار نمودن مردم جهان در زمینه اهمیت و نقش جهانگردی در حوزه حفاظت از محیط زیست و پایداری بوم‌شناختی جامعه جهانی در شمار اهداف مهم و راهبردی انتخاب این روز بوده است.

     امروزه صنعت گردشگری از جایگاه قابل توجه‌ای در اقتصاد جهانی برخوردار بوده و یکی از صنایع پررونق و پیش‌رو در بسیاری از کشورهای جهان به‌حساب می‌آید. رونق و پایداری این صنعت مدیون زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مورد نیاز است که یقینا” در کشورهای پیش‌رو به‌صورت جدی در صدر اولویت‌های کاری نهادهای متولی این حوزه قرار گرفته، در غیر این صورت توسعه چنین صنعتی، نه‌تنها پایدار نبوده بلکه منجر به تخریب منابع و محیط زیست خواهد شد. در صورتیکه زیرساخت‌های فرهنگی و رفاهی لازم فراهم نشده باشد، صنعت گردشگری می‌تواند به یک تهدید برای طبیعت و منابع آب و خاک کشور تبدیل شود.

     رها سازی زباله در طبیعت و یا در کنار و داخل رودخانه‌ها و چشمه‌ها همواره به عنوان یکی از تهدیدهای جدی منابع آبی کشور مطرح بوده که به لحاظ وجود منابع آبی و رودخانه‌های پرشمار، این ناهنجاری زیست محیطی در برخی از مناطق کشور که سهم بیشتری از رودخانه‌ها و چشمه‌ها را داشته و نقش بیشتری در تولید آب کشور دارند، از اهمیت بیشتری برخوردار است. در سال‌های اخیر به موازات توسعه و رونق گردشگری و حضور مسافران بیشتر در استان‌های گردشگری کشور، متأسفانه روند رهاسازی زباله در طبیعت و در حاشیه رودخانه‌ها و چشمه‌های به شدت افزایش یافته و اضافه بر آلودگی دیداری، نرخ آلودگی منابع آبی ناشی از زباله‌ها نیز در منطقه به‌شکل نگران کننده‌ای شدت یافته و نگرانی‌های زیادی را بابت توسعه گردشگری غیراصولی بوجود آورده است.

      عدم توسعه زیرساخت‌های فرهنگی و رفاهی در حوزه گردشگری، علاوه بر خسارت‌های محیط‌زیستی، آلودگی منابع آبی و تهدید حوزه بهداشت و سلامت مردم، مناظری نازیبا و نامناسب در حاشیه رودخانه‌ها و تفرجگاه‌ها بوجود آورده که به صورت مستقیم بر روی صنعت اکوتوریسم و توسعه پایدار آن در منطقه تأثیر می‌گذارد. صنعت گردشگری شاید تأثیر قابل‌توجه‌ای بر کمیت منابع آبی نداشته باشد اما بدون شک رفتارهای ناآگاهانه گردشگران می‌تواند خسارت‌های جدی بر کیفیت منابع آبی وارد کند. بیشتر پسماندهای رها شده در حاشیه و داخل رودخانه و چشمه‌ها، ظروف یک‌بار مضرف پلاستیکی بوده که اضافه بر آلودگی آب‌ها و کاهش کیفیت منابع، حیات اکوسیستم‌های رودخانه‌ای و آبی را تحت تاثیر قرار داده و خسارات‌های جبران‌ناپذیری را به موجودات آبزی این اکوسیستم‌ها وارد می‌کند.

بازتاب‌ها:

– خبرگزاری مهر: گردشگری بدون زیرساختهای فرهنگی تهدید جدی برای محیط زیست است!

    به‌همت انجمن محیط زیستی تسنیم و همکاری ستودنی دستگاه منابع طبیعی به‌عنوان متولی اصلی جنگل‌ها، سومین برنامه ملی پاکسازی مشارکتی جنگل، امسال پرشورتر و با حضور گسترده‌تر جوامع محلی ذینفع در جنگل‌های لردگان چهارمحال و بختیاری برگزار شد. افزایش آگاهی‌های عمومی جوامع محلی نسبت به خطرات و تهدیدهای ناشی از رهاسازی زباله‌های پلاستیکی در جنگل‌ها، جلب مشارکت و تلاش برای تغییر باورها و عادت‌های گذشته جوامع محلی در زمینه مسئولیت‌های متقابل آنان و دولت در قبال پاسداری و صیانت از جنگل‌ها در شمار مهمترین رهیافت‌های این برنامه بوده که ضرورت دارد تلاش‌های فرهنگی گسترده‌تری در این زمینه صورت گیرد. هنوز هم برخی از اهالی جنگل‌نشین، جمع‌آوری زباله‌های رها شده در جنگل را وظیفه نهدهای دولتی دانسته و مشارکت در اینگونه برنامه‌ها را در شأن و در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی خود نمی‌دانند!

‌     بدون شک گسترش چنین برنامه‌های عمومی و غیردولتی که زنان و مردان جوامع شهری و روستایی در کنار هم قرار می‌گیرند، می‌تواند به روند اصلاح باورها و رفتارهای اجتماعی جامعه کمک کرده و تمایل اقشار جامعه برای مشارکت در اینگونه برنامه‌های داوطلبانه را افزایش دهد. فعالیت‌های آموزشی‌ترویجی سازمان‌های مردم‌نهاد و نهادهای دولتی متولی در حوزه‌های فرهنگی‌اجتماعی و محیط زیستی به‌ویژه صدا و سیما که با پرداختن به آموزه‌های محیط زیستی عامه‌مردم را هدف قرار داده باشد، بسیار مؤثر بوده و می‌تواند سطح مشارکت جوامع محلی و شهروندان در حفاظت و پاکسازی جنگل را شتابی چشمگیر و امیدوار کننده بخشد.

     همراهی و مشارکت مقامات ارشد کشوری و منطقه‌ای در این برنامه بسیار تشویق کننده است. پیام دکتر معصومه ابتکار معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور به شرکت کنندگان در سومین برنامه پاکسازی مشارکتی جنگل و همچنین بیانیه هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد در ایران که در مراسم آغازین این برنامه‌ها قرائت شد در شمار همین همراهی‌های دلگرم کننده مقامات کشوری در راستای حساس‌سازی جوامع محلی و افزایش سطح مشارکت آنها برای حفاظت از جنگل‌ها است.

     گزارش تصویری سومین برنامه پاکسازی مشارکتی جنگل در دیار بختیاری را می‌توانید در وبلاگ انجمن تسنیم ملاحظه کنید.

و نخواهیم مگس از سر انگشت طبیعت بپرد

و نخواهیم پلنگ از در خلقت برود بیرون

و بدانیم اگر کرم نبود زندگی چیزی کم داشت

“سهراب سپهری”

   به‌بهانه ۹ شهریور – روز ملی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی(ایرانی) – هم‌زمان و همراه با بسیاری از تشکل‌های  محیط زیستی در سراسر کشور، اعضای پرتلاش انجمن محیط زیستی تسنیم نیز به منظور آشنا ساختن هموطنان عزیز در بام ایران – بروجن – اقدام به تهیه بیش از ۲۰۰۰ نسخه برشور ترویجی کردند و با حضور در خیابان‌های شهر، کوشیدند تا سطح آگاهی‌ها و دانسته‌های اقشار مختلف جامعه را در زمینه سرنوشت این گونه جانوری نادر و منحصربفرد آسیایی افزایش دهند.

   در این اقدام آموزشی و اطلاع‌رسانی – که بسیار هم مورد استقبال شهروندان ساکن در بام ایران قرار گرفت – از پیشنهاد نقش بستن نشان یوز ایرانی بر پشت پیراهن و دیگر وسایل بازیکنان تیم فوتبال ایران در  مسابقات جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل – که برای نخستبن‌بار توسط محمد درویش عزیز، چهره‌ی نام‌آشنای محیط  زیست ایران مطرح شد – به‌شدت حمایت شده تا با استفاده از فرصت استثنایی و ارزشمند حضور جوانان تیزپا و هوشمند ایرانی در این آوردگاه بین‌المللی، کوشیده شود تا توجه مسئولان و مردم به حفاظت و نجات این گربه‌سان در حال انقراض در تنها زیستگاه کنونی‌اش در کره زمین – سرزمین ایران – دوچندان شود.

    یادمان باشد که در سال‌های نه‌چندان دور، شمار یوزپلنگ‌های موجود در جهان به بیش از یکصدهزار قلاده در متجاوز از ۴۴ کشور جهان می‌رسید؛ اما کم‌کم با توسعه جوامع محلی و تخریب زیستگاه‌ها، تعداد آن‌ها به حدود ۱۵ هزار قلاده در ۲۷ کشور جهان کاهش یافت و اینک به‌غیر از قاره آفریقا – که میزبان گونه یوزپلنگ آفریقایی است – فقط کشور ایران است که در جهان میزبان حدود ۷۰ قلاده از این نماد تیزپایی، زیبایی، کشسانی و چالاکی طبیعت است.

    بر اساس اطلاعات و دانسته‌های موجود، در حال حاضر عمده زیستگاه یوزپلنگ آسیایی(ایرانی) در استان‌‌های یزد، خراسان، کرمان و سمنان گسترش داشته و فراموش نکنیم؛ زمانی که تعداد یوزپلنگ زیاد باشد و حال آن‌ها نیز خوب باشد، بدان معناست که وضعیت طعمه‌های یوزپلنگ از قبیل آهو و قوچ و میش و خرگوش و … هم خوب است و زمانی که حال این طعمه‌ها خوب باشد، نشانه آن است که حال طیبعت ایران هم خوب است و بدون شک وقتی حال طبیعت خوب باشد، حال مردم هم خوب خواهد بود و مردمی که حال‌شان خوب باشد، رفاه اجتماعی و صلح جهانی‌پایدار را تحقق عینی خواهند بخشید.

پی‌نوشت:

– خبرآنلاین(محمد درویش): نخستین نشانه‌های حضور یوز ایرانی در فوتبال برزیلی!

     در آستانه فرا رسیدن روز ملی بدون نایلکس – ۲۱ تیرماه – و به‌بهانه بحران محیط زیستی ناشی از مصرف بی‌رویه ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در جوامع شهری و روستایی که در حال حاضر بخش عمده‌ای از منابع آبی و خاکی کشور را در معرض خطر آلودگی شدید قرار داده است، نگارنده نیز در گفتگویی با خبرگزاری ایرنا به ابعاد مختلف این ماجرای تلخ پرداخته که می‌توانید آن‌را در اینجا بخوانید.

      بدون شک توسعه صنعتی به‌همراه رشد شاخص‌های رفاهی جوامع محلی شهری و روستایی، مصرف بی‌رویه ظروف یکبار مصرف و حدود ۲ برابر سرانه جهانی در کشور، نبود برنامه‌ها و بسته‌های حمایتی دولت از تولید کنندگان ظروف یکبار مصرف غیر پلاستیکی و قابل جذب در طبیعت(سلولوزی)، کم‌توجه‌ای تمامی نهادهای مسئول در حوزه فرهنگ‌سازی و مدیریت پسماندها و نبود زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در زمینه تفکیک و بازیافت پسماندها در شمار مهمترین عواملی هستند که منجر به بروز چنین فاجعه محیط زیستی در کشور شده است.

     زمان برگزاری آیین‌های نوزدهمین سالگرد روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی و کاهش اثرات خشکسالی هم رسید، اما به‌رغم افزایش ترس‌ها از عقوبت‌های خطر بیابانی شدن اغلب دشت‌های کشور در میان کارشناسان و متخصصان حوزه منابع طبیعی و محیط زیست، امسال مراسم‌های این روز(۲۷ خرداد – ۱۷ ژوئن) در سراسر کشور تحت تأثیر فضای انتخاباتی قرار گرفت و متأسفانه فرصت آگاهی‌بخشی و هشدار‌دهی این روز جهانی حتی در میان نهادهای دولتی و مردمی و فعالان این حوزه نیز جدی گرفته نشد!

     دریافت‌های نگران کننده از اوضاع فاجعه‌بار افت سطح آب‌های زیرزمینی، تخریب شدید پوشش گیاهی و درختی و افزایش روند سدسازی و پروژه‌های انتقال آب در دیار بختیاری؛ نگارنده و بسیاری از علاقه‌مندان به طبیعت بام ایران را برآن‌داشت تا در سال گذشته همزمان با آئین‌های بزرگداشت “روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی و کاهش اثرات خشکسالی، برای نخستین‌بار همایشی یک روزه به همت جوانان پرتلاش انجمن محیط زیستی تسنیم و با همکاری و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان و برخی ادارات و نهادهای مرتبط برگزار کنیم اما متأسفانه امسال برگزاری دومین همایش این روز جهانی در بام ایران نیز به مانند اکثر مناطق کشور در سایه فضای انتخاباتی قرار گرفت.

     بدون شک افزایش روند حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز بخش کشاورزی(بیش از ۳۶۰۰ حلقه چاه) و برداشت‌های مضاعف و بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی(حدود ۶۰۰ میلیون متر مکعب) در سال‌های اخیر متهم ردیف اول فاجعه خشکی آب در سراسر کشور بوده که حتی سبب شده است تا مردمان چهار‌محال و بختیاری هم ناباورانه نشانه‌های فرونشست زمین و بیابان زایی را در اغلب دشت‌های خشک این دیار مشاهده کنند و اضافه بر افت شدید آبدهی چاه‌ها و چشمه‌های تأمین کننده آب مورد نیاز بخش کشاورزی‌شان، در حال حاضر بیش از یک‌صد روستای دیارشان – با میانگین بارش سالانه ۷۰۰ میلی‌متری نزدیک به میانگین جهانی – که به سرزمین‌آب‌های و یکی از مهمترین منابع آبی زاگرس و کشور شهرت داشته، با بحران قحطی آب مواجه شده و آب شرب آن‌ها بوسیله تانکرهای سیار تأمین شود!

     البته فراموش نکنیم که چرای بی رویه دام و حضور تقریبا” ۶ برابری دام در مراتع و جنگل‌ها، بوته کنی، تخریب جنگل‌ها از طریق زراعت در زیر اشکوب درختان، قطع درختان برای تأمین سوخت و تولید زغال و همین طور تخریب پوشش گیاهی از طریق اجرای نادرست و غیر اصولی پروژه‌های عمرانی سبب تشدید روند نابودی پوشش گیاهی، افت شدید سطح منابع آبی زیرزمینی در تمامی دشت‌های مهم کشاورزی و کمبود آب و خطر وقوع پدیده فاجعه‌بار بیابان‌زایی در منطقه و کشور شده است.

     گفتنی‌است کنوانسیون جهانی مقابله با بیابان‌زایی ملل متحد (UNCCD)؛ شعار «نگذارید آینده‌مان خشک شود!» را برای روز مقابله با بیابان‌زایی امسال انتخاب کرده است. یقینا” امسال هدف از برگزاری آیین‌های این روز جهانی، آگاهی‌بخشی و هشدار‌دهی در زمینه خطرات خشکسالی و کمبود آب در مناطق خشک و تلاش مضاعف برای مدیریت هوشمندانه ذخیره آب در زیر زمین و برداشت از این منابع محدود آبی خواهد بود.

     در سال‌های اخیر رها شدن و انباشت زباله‌های صنعتی، خانگی و ساختمانی؛ به‌همراه سدهای بزرگ در شمار مهم‌ترین تهدیدهای حیات رودخانه‌ها و تمامی زیستمندان این رگ‌های حیاتی زمین قرار گرفته‌اند. عدم رعایت حق‌آبه محیط‌ زیستی رودخانه‌ها در سدسازی‌ها و طرح‌های بزرگ انتقال آب بین حوضه‌ای، روند آلودگی‌های کیفی و دیداری ناشی از رها شدن و انباشت زباله‌ها در حاشیه و بستر رودخانه‌ها را به شدت افزایش داده است.

     در همین باره و هم‌زمان با روز ملی حمایت از رودخانه‌ها – ۲۹ اردیبهشت – مصاحبه‌ای با خبرگزاری مهر انجام داده‌ام که می‌توانید آن‌را در اینجا بخوانید.

     با پایان‌یافتن رأی‌گیری رقابت‌ بین‌المللی جایزه‌ی اجلاس جهانی رسانه‌ها؛ سرانجام وبلاگ مهاربیابان‌زایی به‌عنوان نماینده ایرانیان(فارسی زبانان)، برنده‌ی این جایزه‌ جهانی شد.

     وبلاگ مهار بیابان‌زایی در میان رقبای خود از کشورهای اسپانیا، روسیه، فرانسه، پرتغال، انگلیس، بنگلادش، چین، اوکرائین، عربستان سعودی، ترکیه، اندونزی، آلمان و هند با ۴۶ درصد آرای داده شده در روز ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۲ برابر با ۷ می ۲۰۱۳ سزاوارانه در بخش رآی‌گیری آنلاین(عمومی) وبلاگ‌هایی که در این سال به بهترین وجه به‌موضوع «آینده رشد − اقتصاد، ارزش‌ها و رسانه‌ها» پرداخته‌اند، جایگاه نخست را تصاحب کرد.

     گفتنی‌است که رقبای اسپانیایی و روسی به‌ترتیب با ۴۰ و ۶ درصد؛ مقام‌های دوم و سوم این رقابت جهانی را کسب کردند. برگزیده هیأت داوران در این بخش از رقابت‌ها؛ وبلاگ بنگلادشی بود.

     نگارنده نیز به سهم خود این پیروزی ستایش‌برانگیز را به محمد درویش عزیز نویسنده وب‌سایت مهاربیابان‌زایی و همه دوستانی که بی‌منت و تحسین‌برانگیز برای کسب این موفقیت بزرگ تلاش کردند؛ صمیمانه تبریک می‌گویم و ایرانی سرسبز و آباد را آرزو می‌کنم.

     در حالی به روزهای پایانی رأی‌گیری رقابت‌ بین‌المللی وبلاگ‌های محیط زیستی جهان می‌رسیم که وبلاگ مهار بیابان‌زایی به‌عنوان تنها نماینده ایرانیان، در جایگاه دوم این رقابت جهانی قرار دارد. به همت شما هم‌وطنان عزیز و دوستدار سرزمین مادری‌مان؛ وبلاگ مهار بیابان زایی در میان رقبای خود از کشورهای اسپانیا، روسیه، فرانسه، پرتغال، بنگلادش، چین، اوکرائین، عربستان سعودی، ترکیه، اندونزی، آلمان و هند در یک هفته مانده به پایان این رقابت به شایستگی جایگاه دوم را تصاحب کرده و بدون شک با کمی اطلاع رسانی بیشتر به سایر هم‌وطنان برای رأی دادن در هفت روز پایانی، می‌توان به تصاحب جایگاه اولی که به‌حق سزاوار نماینده ایرانیان است، امیدوار بود.

     یک هفته باقیمانده روزهای سرنوشت‌ساز برای دریافت جایزه اجلاس جهانی رسانه‌ها در سال ۲۰۱۳ است و شمارش معکوس برای کسب مقام نخست در این رقابت جهانی آغاز شده است. یک نکته مهم را فراموش نکنیم که مطابق مقررات این رقابت جهانی، شما می‌توانید در هر ۲۴ ساعت، یک‌بار رأی دهید و هر نفر در طول هفته‌ی پیش‌روی یعنی تا ۱۷‌م اردیبهشت‌ماه، ۷ بار به وبلاگ مهار بیابان‌زایی رأی داده و به شانس برنده شدن‌مان بیافزاید.

      برای رأی دادن به این صفحه مراجعه و از طریق شبکه دویچه‌وله هر ۲۴ ساعت یک‌بار به محمد درویش و وبلاگ مهار بیابان‌زایی رأی دهید. البته برای کسب اطلاعات بیشتر پیرامون نحوه رأی دادن می‌توانید  به این صفحه مراجعه کنید.

در همین رابطه:

– محمد درویش: کمتر از ۴۸ ساعت مانده تا پایان یک رقابت جهانی برای پیروزی مهار بیابان‌زایی!

     در دومین روز از دومین‌ماه سال جاری و هم‌زمان با روز جهانی زمین؛ هیأت داوران نخستین جشنواره مشکات از بین ۸۰ هزار اثر مورد بررسی در حوزه های گوناگون محیط زیستی، وبلاگ مهار بیابان‌زایی را به عنوان وبلاگ برتر معرفی کرده و محمد درویش چهره نام‌آشنای محیط زیست کشور را در آستانه رقابت‌های جهانی “جایزه اجلاس جهانی رسانه‌ها” صاحب افتخاری دیگر کرده و جایزه نخست بهترین وبلاگ محیط زیستی را به او اهدا کردند.

     گفتنی‌است که “نخستین مجموعه جشنواره‌های مشکات” به همت شهرداری تهران و با هدف توسعه مشارکت‌های مردمی و تشکل های مردم‌نهاد از طریق “دیدن شهر و پایش محیط” از سوی شهروندان برگزار شد.

و اما یک نکته مهم اینکه؛

     وبلاگ پرمخاطب مهار بیابان‌زایی که در طول حدود یک دهه فعالیت خود موفق به کسب چندین جایزه ملی و بین‌المللی شده است؛ هم‌اکنون هم در رقابت بین‌المللی “جایزه اجلاس جهانی رسانه‌ها” نامزد دریافت جایزه از مجمع جهانی رسانه‌ها است. بنابراین از تمامی خوانندگان فرهیخته طبیعت بختیاری انتظار است از وبلاگ مهار بیابان‌زایی که به‌عنوان تنها نماینده ایرانیان به این رقابت جهانی راه یافته است، حمایت کرده و تا پایان مهلت شرکت در مسابقه( ۱۷ اردیبهشت ماه) در هر ۲۴ ساعت یک‌بار رأی بدهند.

     برای آشنایی با شیوه رأی دادن به مهار بیابا‌زایی، می توانید به این نشانی مراجعه کنید.

     انجمن محیط زیستی تسنیم به‌رغم عمر کوتاه یک‌ساله‌اش، با همت اعضای پرتلاش‌اش توانسته است در سال ۱۳۹۱ برنامه‌های مؤثر و قابل‌تحسینی را برای پاسداری از سلامت سرزمین بام ایران به‌اجرا درآورد و در شمار مؤثرترین‌ها و پرکارترین نهادهای مردمی در حوزه طبیعت و محیط زیست قرار گیرد.

     انجمن تسنیم در پاسداشت روز جهانی زمین و هفته زمین پاک؛ با این باور که تلاش برای هم‌افزایی و تعامل بیشتر نهادهای مردمی و دولتی با تمامی فعالان و دلسوزان این آب و خاک بهترین راه گرامیداشت روز زمین است، فعالیت‌های یک‌سال گذشته‌اش را بر روی تانمای خود بازانتشار کرده است که می‌توانید در این نشانی آن‌را بخوانید.  

     نگارنده به سهم خود تلاش‌های ارزنده این پاسداران بی‌ادعای زمین در انجمن تسنیم را ارج نهاده و در آستانه آغاز به‌کار سال جدید، برای آنان بهترین‌ها را آرزو دارم.