هزینه‌های اجتماعی پروژه‌های انتقال آب وزارت نیرو در حال افزایش است / ادامه وضعیت غیرعادی در بلداجی
روزنامه سبزینه؛ لیلا مرگن: جانمایی غلط پروژه فولاد سفیددشت مسئولان آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری را بر آن داشت تا با انتقال آب تالاب چغاخور به این منطقه، نیازهای آبی صنعت فولاد این منطقه را تأمین کنند. اجرای این پروژه که بدون توجه به معیشت مردم شهر بلداجی و روستای پایین‌دست تالاب چغاخور انجام شد، با اعتراضات مردم روبه‌رو شد. متأسفانه کاهش سرمایه‌های اجتماعی در بام ایران صرفاً به دلیل محاسبات غلط گروهی از مدیران در دهه‌های قبل رقم خورده است؛ اما از آن‌جا که هیچ‌یک از مسئولان پاسخگوی تصمیمات اشتباه خود نیستند، مردم بومی هزینه این خطاها را پرداخت می‌کنند.
بامداد ۲۹ تیرماه سال جاری مردم شهر بلداجی در اعتراض به حضور نیروهای امنیتی برای اجرای پروژه انتقال آب تالاب چغاخور به خیابان‌ها ریختند. آمار دقیقی از دستگیر‌شدگان این حادثه در دسترس نیست و مقامات دادگستری با حضور در شبکه استانی، بر برخورد جدی با معترضان تأکید کردند. آن‌گونه که در فضای مجازی مطرح شده، یک جوان در درگیری‌های بامداد سه شنبه بلداجی کشته شد و در پی این اتفاق اعضای شورای شهر نیز دسته‌جمعی استعفا کردند.
هرچند محمد علی طهماسبی، عضو شورای شهر بلداجی، در گفت‌وگو با «سبزینه» به‌طور کلی موضوع استعفای دسته‌جمعی اعضای این شورا را رد می‌کند. وی درباره دلایل اعتراضات مردم به پروژه انتقال آب، عنوان می‌کند: با توجه به شرایط خشکسالی که سال به سال بیش‌تر می‌شود، مردم نگران تأمین آب زمین‌های کشاورزی خود هستند. این عضو شورای شهر بلداجی از دولت انتظار دارد که هرچه سریع‌تر بازداشت‌شدگان درگیری‌های سه‌شنبه را آزاد کرده و وضعیت شهر را به حالت عادی بازگرداند. وی که مردم شهر بلداجی و یک روستا در پایین‌دست تالاب را مهم‌ترین معترضان به این پروژه انتقال آب معرفی می‌کند، با اشاره به وجود دو هزار هکتار زمین کشاورزی در منطقه می‌گوید: در حال حاضر معیشت مردم منطقه به کشاورزی وابسته است. دولت باید تضمین کند که در صورت اجرای پروژه انتقال آب و بروز خشکسالی، آب صنعت قطع و نیاز کشاورزان تأمین می‌شود.
انتقال آب، تنها نسخه بخش دولتی
خواسته مردم منطقه بلداجی چندان عجیب نیست. مردمی که معیشت خود را در خطر می‌بینند، به اجرای پروژه‌های انتقال آب اعتراض دارند. در تمام دنیا هشت شرط سختگیرانه برای اجرای چنین پروژه‌هایی در نظر گرفته می‌شود؛ اما معلوم نیست در ایران ارزیابی‌ها به چه شکلی انجام می‌شود که بیش از ده پروژه بزرگ انتقال آب در کشور کلید خورده است. به‌راستی در پروژه‌های انتقال آب ایران اثر اجرای پروژه بر معیشت مردم حوضه‌دهنده آب در نظر گرفته می‌شود؟ اگرچه در بسیاری از حوزه‌ها، مسئولان دولتی مدعی هستند که استانداردهای اجرا شده در ایران حتی سختگیرانه‌تر از اتحادیه اروپا است؛ اما درباره انتقال آب به صراحت می‌توان گفت دست‌و‌دلبازانه آب حوضه کارون بزرگ را به سراسر ایران انتقال می‌دهند که اگر قرار بود هشت شرط مورد نظر برای پروژه‌های انتقال آب را لحاظ کنند، شاید هیچ‌یک از پروژه‌های انتقال فعلی کلید نمی‌خورد.
هومان خاکپور، کارشناس منابع طبیعی، در گفت‌وگو با «سبزینه» درباره دلایل کلید خوردن پروژه انتقال آب تالاب چغاخور به فولاد سفید دشت می‌گوید: در چهارمحال و بختیاری ابتدا قرار بود با اجرای تونل ۱۱ کیلومتری سبزکوه آب یکی از رودخانه‌های منطقه حفاظت شده سبزکوه در سرشاخه کارون به تالاب چغاخور منتقل شده و سپس آب منتقل شده، از تالاب به منطقه سفید دشت منتقل شود.
وی اضافه می‌کند: در مطالعات تونل سبزکوه هم پیش‌بینی شده بود که این تونل چشمه‌ها و چاه‌های مسیر را خشک خواهد کرد. با این وجود پروژه اجرا و در نهایت با توجه به مخالفت‌های محیط زیست متوقف شد.
خاکپور می‌گوید: از آن‌جا که آب منطقه‌ای به صنایع استان حقابه فروخته و پول آن را دریافت کرده است، با متوقف شدن پروژه سبزکوه تصمیم می‌گیرد آب مورد نیاز فولاد سفید دشت را از طریق منابع آبی موجود در تالاب چغاخور تأمین کند.
وی اضافه می‌کند: پروژه جدید که قرار بود آب تالاب چغاخور را به فولاد سفید دشت منتقل کند، بیش از دو ماه با اعتراضات مردمی روبه‌رو بود و افراد اجازه لوله‌کشی را به آب منطقه‌ای نمی‌دادند. به همین دلیل مجریان پروژه عملیات لوله‌گذاری را تا حوزه استحفاظی مردم منطقه بلداجی انجام داده بودند و در هفته گذشته تصمیم گرفتند با حضور نیروهای نظامی و امنیتی به صورت شبانه عملیات لوله‌گذاری را تکمیل کنند.
عدم اشتغال‌زایی صنایع برای مردم محلی
به راستی صنعت فولاد چقدر برای کشور اهمیت دارد؟ این صنعت برای مردم منطقه چقدر اشتغال ایجاد می‌کند و دولت چگونه حاضر به پذیرش پرداخت این همه هزینه برای تأمین آب صنعتی که جانمایی آن نیز درست نبوده، شده است؟ این پرسش‌هایی است که هومان خاکپور در صحبت‌های خود به آن‌ها اشاره می‌کند.
به گفته وی هیچ آمار موثقی درباره میزان اشتغال‌زایی صنعت فولاد برای مردم بلداجی وجود ندارد و تجربه استقرار صنایع مختلف نظیر سیمان و ورق خودرو در منطقه سفید دشت نشان می‌دهد که صنایع مستقر شده در استان نیروهای تخصصی خود را از افراد غیر بومی تأمین کرده و فقط برای جذب نیروهای کارگری به مردم منطقه رجوع می‌کنند. در نتیجه این مسأله همواره با اعتراضات جدی مواجه بوده است. وی اضافه می‌کند: به خاطر فاصله منطقه سفیددشت از بلداجی، امکان استفاده از مردم بلداجی در کارخانه‌های این منطقه وجود ندارد. خاکپور بیان می‌کند: مدیریت تالاب چغاخور در اختیار آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری است و این مجموعه به این تالاب نگاه اکولوژیک ندارد، بلکه فقط برای تقسیم آب آن بین بخش‌های کشاورزی و صنعت و احتمالاً اجرای پروژه‌های انتقال آب، برنامه‌ریزی انجام می‌دهد.
وی ادامه می‌هد: تالاب چغاخور از طریق یک رودخانه به تالاب گندمان متصل می‌شود. در حال حاضر هیچ آبی در رودخانه اتصال‌دهنده تالاب چغاخور و گندمان وجود ندارد و حیات تالاب گندمان در معرض تهدید قرار دارد. اما این مسائل برای آب منطقه‌ای موضوعیتی نداشته و فقط به آب تالاب نگاه تجاری دارد. به گفته این کارشناس منابع طبیعی، اجرای پروژه انتقال آب تالاب چغاخور بی‌تدبیری آب منطقه‌ای بوده، زیرا این پروژه با توجه به شرایط منطقه به لحاظ اجتماعی پایداری نداشته و هر لحظه می‌تواند برای دولت ایجاد مشکل کند.
وی اضافه می‌کند: پروژه فولاد سفید دشت ابتدا غلط جانمایی شده بود. این جانمایی غلط بر اساس مطالعه انجام نشد، بلکه مدیرکل صنایع و استاندار وقت اهل سفیددشت بودند و به همین دلیل مجوز استقرار صنعت در این منطقه صادر شد. در حالی که سفید دشت با متوسط بارش ۲۵۰ میلی‌متر در سال، کمترین میزان بارش نسبت به کوهرنگ با متوسط بارندگی ۱۸۰۰ میلی‌متر را در استان چهار محال و بختیاری به خود اختصاص داده، صنعت فولاد با تکیه بر منابع آب زیرزمینی در این منطقه مستقر شد. خشکسالی‌های اخیر تأمین منابع آب را با بحران مواجه کرد و مسئولان آب منطقه‌ای به فکر تأمین آب از طریق انتقال افتادند. خاکپور می‌گوید: دو دهه قبل چهارمحال مشکل کمبود آب نداشت. دانش محیط زیست و مردم محلی هم به اندازه امروز نبود که به این جانمایی غلط اعتراض کنند.
وی ادامه می‌دهد: صنایع سفید دشت برای اجرای فاز دوم خود و رسیدن به ظرفیت اسمی با کمبود آب مواجه هستند. با توقف اجرای فاز دوم این صنایع، از اجرای پروژه‌های انتقال آب بی‌نیاز می‌شویم. این کارشناس منابع طبیعی بیان می‌کند: استفاده از پساب تصفیه‌خانه فاضلاب بروجن، بازچرخانی آب در صنایع و… گزینه‌هایی است که دولت هیچ‌گاه به آن‌ها توجه نکرده است.
.
.