ضمن قدردانی از دکتر مرتضی خداقلی عزیز و همکاران ارجمندشان در پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی استان اصفهان به پاس تهیه و ارسال گزارشات ارزشمند وضعیت ماهانه‌ی خشکسالی کشور، مشروح گزارش اردیبهشت ماه ۱۳۹۰ این تیم سختکوش که برای تارنمای طبیعت بختیاری ارسال گردیده است؛ انتشار می بابد:

وضعیت خشکسالی ایران از مهر تا پایان اردیبهشت ۱۳۹۰

بر بنیاد آخرین بررسی‌های انجام گرفته در «پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان» و تجزیه و تحلیل نقشه‌های خشکسالی از ابتدای سال آبی ۹۰-۸۹ تا پایان اردیبهشت ماه نشان می دهد که ایران در شرایطی نامطلوب از لحاظ بارندگی قرار دارد و پس از سپری شدن ۸ ماه از سال آبی جاری کماکان شاهد غلبه خشکسالی بر بخش عظیمی از کشور هستیم و شرایطی مانند فروردین ماه بر ایران حاکم گشته است.

همانطور که نمودار شماره (۱) نشان می دهد از ابتدای مهر تا پایان اردیبهشت ماه در مجموع ۴ کلاس خشکسالی شامل بسیار شدید، شدید، متوسط و خفیف و ۳ کلاس ترسالی خفیف، متوسط و شدید به چشم می خورد. خشکسالی متوسط با مساحتی در حدود ۲۸ درصد کشور همچنان جایگاه اول خود را حفظ نموده و به صورت دو نوار که خشکسالی شدید و بسیار شدید را در بر گرفته دیده می شود. یکی از نوارها از سمت غرب به شمال شمال شرقی کشیده شده است و نوار دیگر از جنوبی ترین ناحیه شروع می گردد و با در برگرفتن خشکسالی خفیف و بخش اعظم استان فارس، از جنوب ناحیه استان اصفهان به غرب کشور (نهبندان) می رسد. خشکسالی شدید با مساحتی تقریباً برابر با خشکسالی متوسط (۲۶ درصد) از ناحیه غرب به اطراف منشعب می گردد. این کلاس خشکسالی از دزفول شروع می شود و پس از در برگرفتن مساحت زیادی از اهواز، استان اصفهان و یزد در ناحیه شمال شرقی خاتمه می یابد. شاخه دیگر این کلاس خشکسالی نیز از ناحیه غرب در امتداد کرانه های دریای عمان و خلیج فارس به چابهار ختم می شود. خشکسالی بسیار شدید که کمترین مساحت خشکسالی را در میان ۴ کلاس شامل می شود (۴ درصد) به صورت موضعی در آبادان، خور و بیابانک و رباط پشت بادام دیده می شود. اما خشکسالی خفیف با ۱۹ درصد از شمال خرم آباد به سمت جنوب و غرب دریای خزر امتداد یافته و از طرف دیگر از ناحیه شرق شیراز این خشکسالی به سمت شرق و جنوب شرقی ایران نیز دیده می شود. در مجموع ۳ کلاس خشکسالی خفیف، متوسط و شدید در تمامی نقاط ایران به جز کرانه های دریای خزر به سمت مرکز و کرانه های دریای عمان به سمت شرق دامن گسترانده است. بارش های مناسب و افزایشی در نیمه جنوب و جنوب شرقی کشور به مانند چند ماه گذشته سبب شده است که این نواحی همچنان وضعیت ترسالی خود را حفظ نمایند و تا حدودی بر مساحت خود بیافزایند. به طوری که در مجموع در کل ایران شاهد ۲۳/۱ درصد ترسالی هستیم که ۱۵/۴ درصد به ترسالی خفیف، ۵/۸ درصد ترسالی متوسط و ۱/۹ درصد ترسالی شدید اختصاص یافته است.

تغییرات بارش و وضعیت خشکسالی از مهر تا اردیبهشت ماه به تفکیک ماهانه در نمودار شماره (۲) ارائه شده است. بر اساس این نمودار مشخص می گردد که مقدار بارش از مهر تا دی ماه کمتر از میانگین دراز مدت بوده و در بهمن و اسفندماه مقدار بارش از میانگین دراز مدت پیشی گرفته و اما در فروردین ماه پس از آذرماه بیشترین کاهش را داشته ایم و بارش دریافتی بسیار کمتر از بارش دراز مدت این ماه بوده است. در اردیبهشت ماه بار دیگر شاهد افزایش بارش دریافتی نسبت به بارش دراز مدت می باشیم.

مطالعات تغییرات بارندگی تجمعی (نمودار ۳) نشان می دهد که در کل ایران از مهر تا آذرماه مقدار بارش به تدریج کاهش یافته و در آذر تا اسفندماه با شیب زیادی روند بارش افزایش یافته و با وجود کاهشی که در فروردین ماه در مقدار بارندگی مشاهده می شود، در ماه اردیبهشت مقدار بارش روند افزایشی را نشان می دهد.

خلاصه وضعیت خشکسالی ایران از مهرماه تا اردیبهشت ماه ۱۳۹۰:

– مجموع بارندگی ایران تا پایان اردیبهشت­ماه در سال آبی جاری، ۱۷۵/۵ میلی‌متر

– میانگین بارندگی دراز مدت ایران در این دوره، ۲۱۹/۸ میلی­متر

– درصد کاهش بارندگی نسبت به دوره آماری بلند مدت: ۲۰/۱۵ درصد

– بالاترین درصد خشکسالی: ایستگاه­ سینوپتیک خور و بیلبانک با ۷۴/۹ درصد کاهش بارندگی نسبت به میانگین درازمدت. طی این مدت، بارندگی این ایستگاه نسبت به میانگین درازمدت به یک چهارم کاهش یافته است (نمودار شماره ۴).

– بالاترین درصد ترسالی: ایستگاه زاهدان با ۵۰/۱ درصد افزایش بارندگی نسبت به میانگین دراز مدت

– پرباران ترین استان: استان آذربایجان غربی با حدود ۴/۴ درصد افزایش بارش نسبت به میانگین درازمدت

– کم باران ترین استان: استان یزد با حدود ۳۳/۴ درصد کاهش بارش نسبت به میانگین درازمدت

وضعیت خشکسالی اصفهان از مهر تا پایان اردیبهشت ۱۳۹۰

بر پایه بررسی و پایش خشکسالی در پایگاه مدیریت خشکسالی کشاورزی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان با پایان یافتن هشتمین ماه از ابتدای سال آبی ۹۰-۸۹، متاسفانه خشکسالی بطور کامل با شدت زیاد بر کل استان سیطره یافته است. منطقه محدودی در جنوب استان (سمیرم) که در ماه قبل بارشی بیش از دراز مدت دریافت کرده بود در این ماه در شرایط خشکسالی قرار گرفته است.

مقایسه وضعیت خشکسالی استان با سایر استان ها نشان می­دهد استان اصفهان پس از استان های یزد، بوشهر، خوزستان و خراسان جنوبی پنجمین استان درگیر با خشکسالی در سطح کشور می باشد و محدوده خور و بیابانک بیشترین کاهش بارش را نسبت به دراز مدت در بازه زمانی مورد بررسی در کل ایستگاههای کشور داشته است.

نمودار شماره (۱) که بر اساس داده های نقشه استان اصفهان ترسیم شده است، نشان می دهد که در کل استان فقط کلاس های خشکسالی (۳ کلاس بسیار شدید، شدید و متوسط) وجود دارد و نشانی از ترسالی در استان دیده نمی شود. از ابتدای مهرماه تا پایان اردیبهشت ماه خشکسالی شدید بیشترین درصد مساحت خشکسالی را شامل شده به طوری که حدود ۵۲/۳ درصد از مساحت استان در این کلاس خشکسالی جای گرفته است. این خشکسالی از ناحیه غربی چادگان آغاز گردیده و پس از در برگرفتن بخش اعظم مرکز استان، نایین و انارک در ناحیه غربی چوپانان خاتمه می یابد. خشکسالی متوسط که در جایگاه دوم قرار گرفته در حدود ۳۶/۴ درصد از مساحت خشکسالی را به خود اختصاص داده و در دو ناحیه شمالی و جنوبی استان دیده می شود، به طوری که در ناحیه شمالی این کلاس خشکسالی از چادگان شروع شده و با در برگرفتن نطنز و اردستان به سمت شمال ادامه می یابد و همچنین در جنوبی ترین نقطه استان در سمیرم و حنا نیز دیده می شود. خشکسالی بسیار شدید با وسعتی برابر با ۱۱/۳ درصد مطابق با ماه های گذشته، شهرستان های خور و بیابانک و چوپانان را در کام خود فرو برده است.

تغییرات بارش و وضعیت خشکسالی از مهر تا اردیبهشت ماه به تفکیک ماهانه در نمودار شماره (۲) ارائه شده است. بر اساس این نمودار مقدار بارش فقط در اسفندماه از میانگین دراز مدت فزونی یافته و در ماه های دیگر از مهر تا اردیبهشت ماه مقدار بارش دریافتی کمتر از میانگین دراز مدت می باشد.

مطالعات تغییرات بارندگی تجمعی (نمودار ۳) نشان می دهد که کمترین مقدار بارش در استان اصفهان در مهرماه می باشد و سپس از آبان ماه مقدار بارش با مقدار کمتر از میانگین بارش دراز مدت به صورت ناگهانی افزایش یافته و پس از چنین افزایشی در مقدار بارش، کاهش بارش در آذرماه را شاهد بودیم. از آذر تا اسفندماه مقدار بارش نسبت به میانگین درازمدت آن به صورت تدریجی افزایش یافته، اما در فروردین ماه بارش نسبت به اسفندماه کاهش می یابد. اردیبهشت ماه نیز روند فروردین ماه را ادامه داده و نمودار در امتداد فروردین ماه امتداد یافته است.

مقایسه وضعیت سال آبی جاری (مهر تا اردیبهشت ماه ۱۳۹۰) با دوره مشابه آن در سال آبی گذشته (۸۹-۸۸)، وضعیت نگران کننده استان اصفهان طی سال آبی جاری را نشان می دهد. در شرایطی که در سال آبی جاری تمام استان در خشکسالی قرار گرفته است، در سال گذشته در اردیبهشت ماه بخش کثیری از استان شامل بخش­های غربی، مرکزی و تا حدودی جنوبی ترسالی را تجربه نموده اند و حتی شهر اصفهان در شرایط ترسالی بسیار شدید به سر برده است. بنا بر مقایسات انجام شده مشخص می گردد که مسئله خشکسالی استان اصفهان بسیار جدی است و مدیریت جامع منابع آب از جمله زاینده رود به عنوان نقطه حیات بخش استان اصفهان و مناطق اطراف آن، امری ضروری تلقی می گردد و مستلزم توجه مسئولان در خصوص شرایط حال استان و پیشگیری از عواقب جبران ناپذیر آن در آینده نزدیک می باشد.

خلاصه وضعیت خشکسالی استان اصفهان از مهر تا پایان اردیبهشت ماه ۱۳۹۰:

– مجموع بارندگی استان تا پایان اردیبهشت ماه در سال آبی جاری، ۱۰۶/۶ میلی‌متر

– مجموع بارندگی دراز مدت استان در این دوره، ۱۴۵/۸ میلی متر

– درصد کاهش بارندگی نسبت به دوره آماری بلند مدت، ۲۶/۹ درصد

– بالاترین درصد خشکسالی: ایستگاه  سینوپتیک خور و بیابانک با حدود ۷۴/۹ درصد کاهش بارندگی نسبت به میانگین درازمدت. طی این مدت، بارندگی این ایستگاه نسبت به میانگین درازمدت به یک چهارم کاهش یافته است (نمودار شماره ۴).